आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
हिंदू संस्कृतीमध्ये वेदांचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. आपण बऱ्याच वेळा ऐकतो, की आताचे विज्ञानाचे शोध हे वेदांमध्ये आधीपासूनच लिहून ठेवले आहेत. या वाक्याचा कित्येक लोक उपहासही करतात. मात्र, काही अतिशयोक्तीचा भाग सोडला तर खरोखरच या वेदांमध्ये बऱ्याच वैज्ञानिक गोष्टी फार पूर्वीपासून लिहून ठेवण्यात आल्या आहेत. अगदी सृष्टीची उत्पत्ती कधी झाली असावी, याचा सर्वात अचूक अंदाज हा आपल्या वेदांमध्ये लावलेला आढळतो. प्रसिद्ध अमेरिकी अस्ट्रोफिजिसिस्ट कार्ल सेगन (१९३४-१९९६) यांनी वेदांचा अभ्यास करून हे मत व्यक्त केले होते.
कार्ल एडवर्ड सेगन हे एक अमेरिकी खगोलशास्त्रज्ञ, ग्रहशास्त्रज्ञ, विश्वशास्त्रज्ञ, खगोलजीव आणि खगोलभौतिक शास्त्रज्ञ, लेखक, कवी आणि विज्ञान संप्रेषक होते. त्यांचा इतर विषयांमध्ये देखील गाढा अभ्यास असला, तरी खगोलशास्त्रामध्ये केलेल्या संशोधनामुळे ते जगप्रसिद्ध झाले.
१९७०-८० च्या दशकात कदाचित ते अमेरिकेतील सर्वात प्रसिद्ध संशोधक असावेत. त्यांनी आयुष्याचा बराच काळ विज्ञान सामान्यांना समजेल अशा प्रकारे मांडण्यात व्यतित केला. कॉसमॉस या टीव्ही सीरीजच्या माध्यमातून त्यांनी खगोल विज्ञान घराघरात पोहोचवले.
सेगन यांचा धर्माचा अभ्यासही गाढा होता. धार्मिक ग्रथांमधील विज्ञानाचा ते शोध घेत. जगभरातील इतर वैज्ञानिकांप्रमाणे कार्ल सेगनही हिंदू धर्माकडे याच कारणाने आकर्षित झाले होते. विशेष म्हणजे, हिंदू धर्मातील ग्रंथांचा, वेदांचा आणि पुराणांचा अभ्यास करण्यासाठी कार्ल कित्येक वर्षे भारतात येऊन राहिले होते. कॉसमॉस या सीरीजचा एक भाग त्यांनी भारतामध्ये शूट केला होता. याला कारण होते सेगन यांचा हिंदू धर्मावरील अभ्यास. यावेळीच्या एका व्हिडिओ क्लिपमध्ये त्यांनी विश्वाकडे पाहण्याचा हिंदू संस्कृतीचा दृष्टीकोन मांडला आहे. एवढंच नाही, तर आताच्या विज्ञानाशी या वेदांमधील अंदाज किती मेळ खातो आहे याबद्दल त्यांनी आश्चर्यही व्यक्त केले.
या व्हिडिओमध्ये कार्ल ऋग्वेदातील माहितीबाबत बोलत आहेत. कार्ल म्हणतात, “विश्वाबाबतच्या सर्वात प्रभावी अशा संकल्पना आशिया खंडातून, आणि विशेषतः भारतात दिसून येतात. विश्वाच्या रहस्यांबाबत नम्रपणे आणि निःस्वार्थ भावनेने संशयवादी प्रश्न उपस्थित करण्याची इथे परंपराच आहे. जगभरातील कित्येक संस्कृतींमध्ये विश्व हे काहीशे वर्षांपूर्वी तयार झाल्याचे म्हटले आहे. मात्र, विश्वाची निर्मिती ही त्याच्याही कित्येक आधी झाली असावी असा अंदाज केवळ हिंदू धर्मात दिसून आला.”
यानंतर ते पोंगल सणाबाबत बोलतात. तामिळनाडू आणि केरळच्या काही भागात कापणी पूर्वी पोंगल हा सण साजरा केला जातो. वैश्विक परंपरेशी या सणांचा संबंध असल्याचे कार्ल यांनी स्पष्ट केले. निसर्गातील चक्राला आनंदाने साजरे करण्याची ही प्रकिया असल्याचे ते म्हणाले.
याच व्हिडिओमध्ये ते म्हणतात, की “आपले ब्रह्मांड हे स्वतः एका अफाट, अमर्याद अशा मृत्यू आणि पुनर्जन्माच्या चक्रातून जात असल्याचे केवळ हिंदू या एकमेव धर्मात म्हटले आहे. हा एकमेव असा धर्म आहे, ज्यातील विश्वाच्या उत्पत्तीपासूनचे कालाची गणना ही वैज्ञानिक विश्वविज्ञानाशी सुसंगत आहे. अर्थात हा एक विलक्षण योगायोग आहे. या धर्मातील कालचक्र हे आपल्या साधारण दिवस आणि रात्रीपासून सुरू होते, ते ‘ब्रह्मा’च्या दिवस आणि रात्री पर्यंत जाते. हिंदू धर्मानुसार ब्रह्माचा एक संपूर्ण दिवस हा 8.64 बिलियन वर्षांचा असतो. हा कालावधी पृथ्वीच्या आणि सूर्याच्या वयापेक्षा कित्येक अधिक; आणि बिग बँगपासून जेवढा काळ लोटला आहे, त्याच्या अर्धा आहे.”
कार्ल सेगन हे भारतात होते, तेव्हा ते बराच काळ तामिळनाडू आणि मद्रास भागात राहिले. धारासुरम येथील प्राचीन चोला मंदिरात असलेल्या नटराज मूर्तीने देखील त्यांचे लक्ष वेधून घेतले. ही मूर्ती विश्वाच्या प्रत्येक चक्राची सुरूवात दर्शवत असल्याचे कार्ल म्हणतात. ते पुढे सांगतात, “शिवाच्या या वैश्विक नृत्यामध्ये आपल्याला काही खास गोष्टी दिसून येतात. भगवान शिवाच्या वरच्या हातामध्ये एक डमरू आहे, ज्याचा आवाज हा विश्वाच्या निर्मिती वेळी होणारा आवाज दर्शवतो. तसेच, वरच्या डाव्या हातात ज्वाला आहे, जी दर्शवते की आत्ता तयार झालेले विश्व हे काही अरब वर्षांनी पूर्णपणे नष्ट देखील होणार आहे.”
अर्थात, हिंदू धर्मामध्ये ज्याप्रकारे विश्वाबाबत माहिती दिली आहे, ती परिपूर्ण नक्कीच नाही. हिंदू धर्मानुसार, विश्व हे दर काही अरब वर्षांनी नष्ट होते, आणि त्याची पुन्हा निर्मिती केली जाते. मात्र, विज्ञानानुसार, विश्वाचा पसारा हा सातत्याने वाढत चालला आहे. यापैकी बरोबर कोण हे जाणून घेण्यासाठी आपल्याला विज्ञानाचीच मदत घ्यावी लागणार आहे. विश्वातील सर्व पदार्थांची अचूक गणना करुन किंवा विश्वाच्या अगदी टोकापर्यंत पाहून आपण याबाबत खात्री करू शकतो. मात्र, सध्या तरी यातील कोणतीही गोष्ट शक्य नाहीये, नाही का?
कार्ल सेगन हे एकटेच असे परदेशी वैज्ञानिक नव्हते ज्यांच्यावर हिंदू धर्माचा प्रभाव पडला. एरविन श्रोडिंजर, वेर्नेर हाईन्सबर्ग, रॉबर्ट ऑप्पेनहायमर, नील्स बोहर, आणि निकोला टेस्ला या महान वैज्ञानिकांनाही हिंदू धर्मातून प्रेरणा मिळाली होती.
टेस्ला हे तर स्वामी विवेकानंद यांचे मित्र होते. स्टीफन प्रोथेरो यांच्या ‘गॉड इज नॉट वन’ या पुस्तकात नील बोहर म्हणतात, “मी उपनिषदांमध्ये उत्तरे शोधतो.” तर रॉबर्ट ऑप्पेनहायमर, ज्यांना अटोमिक बॉम्बचे जनक म्हणून ओळखले जाते, ते म्हणतात, “आपल्या आधीच्या इतर शतकांपेक्षा आपल्या शतकातील लोक भाग्यवान आहेत; कारण आपल्याला वेदांची माहिती आहे.” हाईन्सबर्ग या शास्त्रज्ञाबद्दत तुम्ही कदाचित ब्रेकिंग बॅड या सीरीजमध्ये ऐकलं असेल. ते म्हणतात, “ज्या लोकांनी वेदांत वाचले आहेत, त्यांना क्वांटम थिअरीचे महत्त्व नक्कीच लक्षात येईल.”
एकंदरीत, हिंदू संस्कृतीमध्ये असलेले वेद आणि पौराणिक ग्रंथ, हे काळाच्या कितीतरी पुढचा विचार करून लिहिले गेले होते. किंवा मग, कदाचित खरोखरच त्या काळचे विज्ञान हे आतापेक्षा कित्येक पटींनी प्रगत होते.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
