आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
लेखक – रोहित साळुंके
वारंवार हात धुणे, एकच गोष्ट वारंवार तपासून पाहणे (गॅस बंद आहे का?, कुलूप लावले आहे का?), विशिष्ट पॅटर्नमध्ये वस्तूंची मांडणी करणे, एकच गोष्ट पुन्हा पुन्हा करण्याची इच्छा अशा गोष्टी आपण कधी कधी अनुभवतो किंवा कुणाला तसे करताना पाहिले असेल. पण जर याच गोष्टीमध्ये रोज तासनतास वेळ जात असेल आणि तसे केल्याशिवाय चैनच पडत नसेल तर हे ऑब्सेसिव कम्पल्सिव डीसॉर्डर (OCD) चे लक्षण असू शकते.
काय आहे OCD?
OCD हा एक मानसिक आजार आहे. तो एक anxiety disorder (चिंतेचा आजार) आहे. ज्यामध्ये व्यक्तीच्या मनात बेचैनी निर्माण करणारे विचार (Obsessions) सतत येत राहतात. (जसे की हात अस्वच्छ असल्याचे वाटणे) व त्यातून सुटका करण्यासाठी ती व्यक्ती काही गोष्टी पुन्हा पुन्हा करत राहते (जसे की वारंवार हात धुत राहणे) त्याला compulsion म्हटले आहे. या गोष्टी केल्याने त्या व्यक्तीला तात्पुरते बरे वाटते. यामध्ये त्या व्यक्तीचा दिवसातील खूप वेळ वाया जातो.
OCDची लक्षणे?
मनात हात अस्वच्छ असल्याची भावना व त्यामुळे हात धूत राहणे. कुलूप लावल्याची किंवा गॅस बंद असल्याची वारंवार खात्री करणे. गोष्टी परफेक्ट झाल्या पाहिजेत याचा कमालीचा आग्रह. एका विशिष्ट पॅटर्नमध्ये वस्तू ठेवण्याची सवय. वारंवार देवाला नमस्कार करणे किंवा एखादी प्रार्थना पुन्हा पुन्हा मनात पुटपुटणे. नंबरप्लेट वरील अंकांची बेरीज करणे किंवा रस्त्यावरील पाट्या वाचत जाणे. स्वतःला किंवा इतरांना इजा करू अशी मनात भीती वाटणे. ही काही लक्षणे आहेत.
या गोष्टी न केल्यास ती व्यक्ती बेचैनी अनुभवते. Psychiatric व psychologist OCD ची ट्रीटमेंट करतात. एका वर्षात सरासरी १.२% लोक या आजारापासून त्रस्त असतात. २.३% लोकांना आयुष्यात कधीतरी या आजाराचा सामना करावा लागतो. अर्ध्यापेक्षा जास्त लोकांना हा आजार वयाच्या विसाव्या वर्षाआधी उद्भवतो. स्त्री वा पुरुषांमध्ये याचे प्रमाण सारखे आहे.
OCD होण्यामागची कारणे
या आजाराचे नेमके कारण ज्ञात नाही. अशा व्यक्तीच्या मेंदूमध्ये serotonin नावाच्या केमिकलची खूप कमतरता असते. लहानपणी झालेला शारीरिक छळ तसेच एखादा धक्कादायक अनुभव हा आजार होण्याची शक्यता वाढवतो. हा आजार मोठ्या प्रमाणावर आनुवंशिक आहे. त्यामुळे हा आजार कुटुंबातील एकपेक्षा जास्त व्यक्तीमध्ये आढळतो.
उपचार
या आजारावर औषधे तसेच समोपचार (counselling) आणि psychotherapy ने उपचार केले जातात. सेरोटनिन हे केमिकल वाढवणारी औषधे (SSRI) तसेच antidepressant उपचारासाठी वापरतात. Cognitive Behavioral therapy (CBT) ही यावर अतिशय परिणामकारक therapy Psychotherapist वापरतात.
उपचारामध्ये अशा व्यक्तीला त्याच्या भीतीचा सामना करणे व वारंवार गोष्टी करण्यापासून थांबवले जाते. या आजारामुळे त्रस्त लोक तासनतास रोजची अंघोळ, ब्रश करण्यामध्ये घालवतात. दिवसातील खूप वेळ यात वाया जाण्याने त्रस्त लोकांच्या सामाजिक तसेच आर्थिक जीवनावर परिणाम होतो.
पौगंडावस्थेत हा आजार उद्भवल्यामुळे मुलांच्या शालेय जीवनावर तसेच अभ्यासावर विपरीत परिणाम होतो. आजारी व्यक्तींना आपण करत असलेल्या गोष्टी निरर्थक असल्याची जाणीव असूनही नाईलाजास्तव बळजबरी करत राहतात. खूप लोकांना माहिती अभावी आपण आजारी आहोत हेच माहिती नसते.
या आजारामुळे त्रस्त व्यक्ती खूप वेळा नैराश्याचा शिकार होतात. अशा व्यक्तीमध्ये आत्मह*त्येचेच विचार पाहायला मिळतात तसेच अनेक लोक याला कंटाळून आत्महत्येचा प्रयत्नही करतात.
हा आजार झालेल्या व्यक्तीमध्ये खूप नामांकित व्यक्तीही आहेत. यामध्ये हॉलिवूड अभिनेता डॅनियल रेडक्लिफ, लिओनार्डो डीकॅप्रीओ यांचा समावेश आहे. गायक जस्टीन टिंबरलेक आणि केटी पेरी यांनीही हा आजार असल्याचे सांगितले आहे. विसाव्या शतकातील नामवंत उद्योजक आणि वैमानिक हावर्ड ह्युजेस यामध्ये समाविष्ट आहेत.
बॉलिवूडमधील दीपिका पदुकोण, आयुष्मान खुराणा तसेच विद्या बालन यांनीही आजार झाल्याचे सांगितले आहे. मानसिक आजार हा शारीरिक अजाराप्रमाणेच त्रासदायक असतो. परंतु समाजातील मानसिक आजारांबाबत असलेला स्टिग्मा आजाराबद्दल मोकळेपणाने बोलण्यामध्ये येतो.
लोकांच्या भीतीने अशा व्यक्ती खूपवेळा आपल्या त्रासाविषयी बोलत नाहीत. भारतात तर या आजाराबद्दल खूप कमी जागरूकता असल्याचे पाहायला मिळते. मानसिक आजाराची कमी माहिती आणि जागरूकतेचा कमालीचा अभाव खूप जणांना या आजाराच्या उपचारापासून वंचित ठेवतो.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.