आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब
आपल्यापैकी बऱ्याच लोकांना ही गोष्ट माहितीच असेल की, आल्फ्रेड नोबेल याने डायनामाइटचा शोध लावला आहे. एवढेच नव्हे तर जगातील अत्यंत प्रतिष्ठित अशा नोबेल पुरस्कारांची सुरुवातसुद्धा त्यानेच केली. दरवर्षी विज्ञान, साहित्य, शांतता, आणि शैक्षणिक क्षेत्रात केलेल्या उल्लेखनीय कामगिरीबद्दल हे पुरस्कार दिले जातात.
पण तुम्हाला माहितीये का की एका फ्रेंच वृत्तपत्रात चूक झाली नसती तर कदाचित आल्फ्रेड नोबेल याला या पुरस्कारांची कल्पना कधीच सुचली नसती..?
अस्कानिओ सोबरेरो या इटालियन केमिस्टने १८४७ साली सर्वप्रथम नायट्रोग्लिसरीनचा शोध लावला. हे रसायन अतिशय स्फोटक असून अस्थिर आहे अशी ताकीदसुद्धा त्याने दिली होती. सोबरेरोला नायट्रोग्लिसरीनचा शोध लागेपर्यंत ब्लॅक पावडर हेच सर्वाधिक घातक रसायन समजले जायचे. त्यामुळे अल्फ्रेड नोबेल याला या संशोधनाबद्दल कुतूहल निर्माण झाले. त्याने नायट्रोग्लिसरीनबद्दल आणखी जाणून घेण्यासाठी सोबरेरोची भेटसुद्धा घेतली.
नोबेलला नायट्रोग्लिसरीनपासून होणारा धोका कमी करण्यासाठी त्याची शक्ती कमी करायची होती ज्याने नायट्रोग्लिसरीन वापरणे सुलभ होणार होते.
१८६२ सालात नोबेलने एक फॅक्टरी सुरू केली आणि तो त्या फॅक्टरीत नायट्रोग्लिसरीन तयार करू लागले. शिवाय त्याचा विस्फोट कसा नियंत्रित करता येईल यावर संशोधन देखील करू लागला. पण मुळातच नायट्रोग्लिसरीन हे अतिशय विस्फोटक होते त्यामुळे एक दिवस त्याच्या फॅक्टरीमधे मोठा स्फोट झाला.
फॅक्टरी तर जळून खाक झालीच पण नोबेलला त्याचा लहान भाऊ एमील याला गमवावे लागले. याचा त्याला मोठा धक्का बसला. पण त्या धक्क्यातून सावरतच त्याने आपले संशोधन पुढे सुरू ठेवले आणि लवकरच त्याने एक एक्सप्लोजन कंट्रोल कॅप शोधून काढली.
१८६७ पर्यंत त्याने नायट्रोग्लिसरीनला वापरण्यालायक सौम्य बनवले होते. नायट्रोग्लिसरीनचा त्याने पेस्टसारखा एक संयुग तयार केले जे चिकट होते पण बऱ्यापैकी स्थिर होते. त्याला त्याने डायनामाइट असे नाव दिले.
या नवीन शोधामुळे खाणकाम क्षेत्रात क्रांती झाली. डायनामाइट वापरायला सुरक्षित असल्यामुळे खाणींमध्ये खडक फोडण्यासाठी त्याचा उपयोग झाला. अल्फ्रेड नोबेलला या शोधाचा प्रचंड नफा झाला, साहजिकच त्याची आर्थिक भरभराट झाली. या शोधामुळे त्याच्या नावावर तब्बल ३५५ पेटंटची नोंद झाली.
डायनामाईटचा वापर विविध शस्त्रांमध्ये होऊ लागला. याची नोबेलला खबरच नव्हती. जरी लष्करी सामग्री बनविण्यात नोबेलचे योगदान असले पण आपण बनवलेले संयुगाचा जर दुरुपयोग झाला तर तो संपूर्ण जगासाठी घातक ठरू शकतो याची त्याला जाणीव झाली. म्हणूनच तो एक शांततावादी म्हणूनच ओळखला जाऊ लागला.
एकदा एक अशी घटना घडली की ज्यामुळे त्यांचा दृष्टिकोनच बदलला. आपल्या निधनानंतर लोक आपल्याला कसे लक्षात ठेवतील याची जाणीव त्यांना झाली. ८८८ मध्ये त्याचा भाऊ लुडविग मरण पावला. फ्रेंच न्यूज पेपरने त्याला श्रद्धांजली वाहण्यासाठी एक लेख छापला होता. पण चुकून त्यांनी लुडविगच्या ऐवजी अल्फ्रेड नोबेलचेच नाव त्यात छापले. एवढेच नव्हे तर त्यांनी त्या लेखाला, ‘The merchant of death is dead ‘ असं शीर्षक दिलं. शिवाय पुढे त्यांनी हेही छापलं की, Nobel had been a man that had became rich by finding ways to kill more people faster than ever before !!
नोबेलला या गोष्टीचा प्रचंड धक्का बसला. आपल्या मृत्यूनंतर लोक आपल्याबद्दल काय विचार करतील याचे चित्रण त्याच्या डोळ्यासमोर तरळून गेले ! त्याने हा दृष्टिकोन बदलायचा असे ठरवले. एवढेच नव्हे तर बिर्था नावाच्या एका ऑस्ट्रियन शांतीदुताशी त्याने मैत्री केली. नोबेल हे त्याच्या सहवासात राहू लागला. त्याच्या शांतीविषयक विचारांमुळे अल्फ्रेड नोबेल प्रभावित झाला. एवढ्यावरच तो थांबले नाही तर त्याने हे विचार आचरणात देखील आणले.
1896 सालात अल्फ्रेड नोबेलचे निधन झाले. पण त्याच्या मृत्युपत्रात लिहिलेल्या गोष्टींनी सगळ्यांनाच अचंबित केले. त्याने सगळ्या जगासाठी कायमची एक भेटवस्तू मागे सोडली. त्याने मागे सोडलेली ती भेटवस्तू मानवी कल्याणासाठी अविरत कष्ट घेणाऱ्यांचे प्रेरणास्थान बनली.
स्वीस बँकेत त्यांनी तब्बल 250 बिलियन डॉलरचा निधी ठेवला होता. त्यातून त्याने येणाऱ्या वर्षांमध्ये मानवी कल्याणासाठी योगदान देणाऱ्याला पुरस्कार देण्यासाठी नोबेल प्राइजची स्थापना केली.
अशाप्रकारे जगातलं पहिलं नोबेल प्राइज 1901 साली दिलं गेलं. त्यावेळी भौतिकशास्त्र, रसायन शास्त्र, शरीरशास्त्र, आणि साहित्य या पाच नोबेल पुरस्कार यांची स्थापना करण्यात आली होती. 1968 पासून अर्थशास्त्राचे सहावे नोबल पारितोषिक देण्यात येऊ लागले. त्यामुळे अर्थशास्त्राचा नोबेलला, नोबेल प्राइज न म्हणता नोबेल मेमोरियल प्राईज असे म्हणतात. या पुरस्काराचे स्वरूप मानचिन्ह, प्रशस्तीपत्रक आणि त्यासोबत रोख रक्कम अशा प्रकारचे असते. हा पुरस्कार एखादी व्यक्ती किंवा एखादी संघटना तसेच व्यक्तींच्या समूहाला सुद्धा दिले जाते.
आजपर्यंत 603 वेळा नोबेल पुरस्कार देण्यात आला आहे. नोबेल पुरस्कार पटकावण्याऱ्यांत 962 व्यक्ती आणि पंचवीस संघटनांचा समावेश आहे ! शिवाय यापैकी चार व्यक्तींना तर एकापेक्षा जास्त वेळा हा बहु प्रतिष्ठित नोबेल पुरस्कार मिळालेला आहे!
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.