आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
वॉलमार्ट. जगातील अग्रगण्य रिटेल स्टोअर्सपैकी एक. ऑनलाईन उपलब्धतेसह जगातील अनेक ठिकाणी वॉलमार्ट स्टोअर्स दिसतील. वॉलमार्टचे संस्थापक सॅम वॉल्टन यांनी काही काळ लष्करात सेवा दिली होती. ग्राहकांना उत्तम वस्तूंबरोबरच उत्तम सेवा पुरविणे हे वॉल्टनचे मुख्य उद्दिष्ट होते. या तत्त्वावर काम केल्यानेच आज या कंपनीने हे यश मिळवले आहे. वॉलमार्टचा इथपर्यंतचा प्रवास आणि सॅम वॉल्टने कोणकोणत्या अडचणींचा सामना करून ही कंपनी उभी केली याचा आढावा या लेखातून घेणार आहोत..
सॅम वॉल्टन यांचा जन्म १९१८ साली अमेरिकेत, ओक्लाहोमा राज्यातील किंगफिशर येथे झाला. वयाच्या चोविसाव्या वर्षी त्यांची सैन्यात भरती झाली. १९४५ साली त्यांचा लष्करी सेवा द्यायचा कालावधी संपला तेव्हा अर्कान्सा राज्यातील न्यूपोर्ट याठिकाणी ते आपल्या पत्नीसोबत राहायला गेले.
सॅम वॉल्टन यांनी १ सप्टेंबर १९४५ रोजी न्यूपोर्ट येथे रिटेल क्षेत्रातील करिअरला सुरुवात केली. त्यांनी सर्वप्रथम बटलर ब्रदर्सकडून ‘बेन फ्रँकलिन व्हरायटी स्टोअर’ची फ्रँचायझी घेतली. यासाठी त्यांनी १९४५ साली तब्बल २५ हजार डॉलर्स मोजले होते. हे स्टोअर चालवण्यात अनेक अडचणी होत्या, असं असलं तरी वॉल्टन यांनी यशस्वीरीत्या हे स्टोअर चालवून दाखवले.
सॅम वॉल्टनचे हे पहिले स्टोअर आर्थिकदृष्ट्या तुलनेने मागास असलेल्या शहरात होते. याच काळात अर्थात विसाव्या शतकात अमेरिकेतील अनेक छोट्या-मोठ्या रिटेल स्टोअर्सचे व्यवसाय अयशस्वी झाले होते. त्यामुळे वॉल्टनचे स्टोअर चालेल की नाही यावर अनेकांनी शंका उपस्थित केल्या होत्या, पण या सर्व शंकांना तिलांजली देत वॉल्टनचे स्टोअर कालांतराने यशस्वी झाले.
देशातील अशा प्रकारचे जवळपास सर्वच व्यवसाय ठप्प होत असताना वॉल्टनचे स्टोअर कसे चालले असा प्रश्न पडणे साहजिकच आहे. याचे उत्तर त्याचा औद्योगिक दृष्टिकोन, दृढनिश्चय आणि व्यवसाय करताना कोणते धोरण वापरायचे याची स्पष्टता यांमध्ये दिसून येईल.
सॅम वॉल्टन यांनी जेव्हा स्टोअर सुरू केले तेव्हा ते या क्षेत्रात नवीनच होते. त्यांना आधी दुकान चालवण्याचा किंवा कोणताही व्यवसाय चालवण्याचा अनुभव नव्हता. त्यामुळे त्यांच्याकडून काम करताना अनेक चुका झाल्या. यांपैकी एक म्हणजे त्यांनी सुरुवातीला मोक्याच्या जागेवर दुकानाची जागा न निवडता वर्दळ नसलेल्या ठिकाणी दुकानाची जागा निवडली, पण हे करत असताना त्यांनी जागेचे भाडे मात्र त्यामानाने जास्त दिले.
जास्तीचे भाडे द्यावे लागणेही त्यांच्यासाठी गैरसोयीचे नव्हते, पण इतर स्टोअर्सपेक्षा त्यांच्या स्टोअरचे भाडे जास्त होते. त्यामुळे सुरुवातीला त्यांना काहीच डिस्काउंट देता आले नाही. याशिवाय अशा अनेक चुका त्यांनी केवळ अनुभवांच्या अभावाने केल्या. पण या चुकांमधून ते शिकत राहिले आणि आपला प्रवास अविरतपणे सुरु ठेवला.
स्वतःचे स्टोअर उघडण्यापूर्वी, सॅम वॉल्टन बटलर ब्रदर्सद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या दोन आठवड्यांच्या प्रशिक्षण कार्यक्रमासाठी आर्कान्सासला गेले होते. याच कंपनीकडून त्यांनी पहिले स्टोअर फ्रँचायझी म्हणून घेतले होते. त्यांना हे प्रशिक्षण उपयुक्त वाटले. आपल्या संपूर्ण कारकिर्दीत, वॉल्टनने बटलर ब्रदर्स, किरकोळ विक्रेते आणि अगदी रस्त्यावरील स्टर्लिंग स्टोअर्सचे मालक असलेले त्याचे प्रतिस्पर्धी जॉन डनहॅम यासह अनेक लोकांकडून विविध गोष्टी शिकल्या. वॉल्टन हे नेहमी डनहॅमच्या किमती, त्याचा डिस्प्ले आणि त्याच्या स्टोअरमध्ये काय चालले आहे ते पाहत असे. या अटीतटीच्या स्पर्धेमुळे वॉल्टनला स्वतःचा कठोर परिश्रम करून स्वतःचा व्यवसाय वाढवण्यास प्रवृत्त केले.
बटलर ब्रदर्सचे त्याच्या स्टोअरवर कडक नियंत्रण असल्याचे लक्षात आल्यानंतर, वॉल्टन यांनी त्यांच्यापेक्षा स्वस्त सप्लायर्स शोधायला सुरुवात केली. दुसऱ्या सप्लायर्सकडून स्वस्त दरात वस्तू खरेदी केल्याने त्यांना ग्राहकांना डिस्काउंट देणे शक्य होऊ लागले. प्रत्येक वस्तूवर भरपूर नफा मिळवण्याऐवजी त्याने पैसे कमवण्यासाठी भरपूर वस्तू विकण्यावर भर दिला. वॉल्टनचे स्टोअर आपलं सामान कमी किंमतीत विकत होतं, तसतसं ते प्रसिद्ध होत होतं.
सॅम वॉल्टनच्या स्टोअरने पहिल्या काही वर्षांत खरोखरच चांगली कामगिरी केली. त्यांची विक्री मोठ्या टक्केवारीने वाढत राहिली. पहिल्या वर्षाची विक्री १ लाख ५ हजार डॉलर्स तर पुढील वर्षी विक्रीने पुन्हा उच्चांक गाठला आणि १ लाख ४० हजार डॉलर्सची विक्री झाली. त्यानंतरच्या वर्षीची विक्री होती १ लाख ७५ हजार डॉलर्स. अडीच वर्षांनंतर वॉल्टनला सासऱ्यांकडून मिळालेले कर्ज फेडता आले. पाचव्या वर्षापर्यंत, त्याच्या स्टोअरने दरवर्षी २ लाख ५० हजार डॉलर्सच्या किमतीची विक्री करण्याचा उच्चांक गाठला होता.
यामध्ये त्यांना सुमारे ३० ते ४० हजार डॉलर्सचा नफा होत असे. हे स्टोअर एका लहान शहरात असले तरीही ते यशस्वी होत होते आणि वॉल्टन हे आर्कान्सा आणि त्याच्या जवळच्या राज्यांमध्ये सर्वोत्तम व्यावसायिक म्हणून प्रसिद्ध होऊ लागले.
सगळी गाडी रुळावर येते असं वाटत असताना पुढचं संकट उभं ठाकलं. १९४५ साली त्यांच्या स्टोअरसाठी जो भाडेकरार केला होता, त्यामध्ये मोठी अडचण निर्माण झाली होती. त्यामध्ये एकदा भाडेकरार संपल्यानंतर त्याचे नूतनीकरण करण्याची परवानगी देणारे कलम नव्हते. साधारणपणे, सर्व भाडेकरारांमध्ये हे कलम असतेच, परंतु वॉल्टनने भाडेकरार करताना विशेष लक्ष दिले नाही.
सॅम वॉल्टन यांनी न्यूपोर्टमध्ये केवळ एक यशस्वी व्यवसायच उभारला नव्हता, तर ते तिथल्या लोकांमध्येही चांगल्या प्रकारे मिसळले होते. त्यांनी रोटरी क्लबसारख्या संस्थांचे सदस्यत्व घेतले होते, चर्च बोर्डवर काम केले होते याशिवाय ते चेंबर ऑफ कॉमर्सचे अध्यक्षही होते. त्यांची पत्नी हेलन यांना देखील हे शहर आवडले होते. या पाच वर्षांच्या कालावधीत त्यांना तीन मुले झाली होती. पण नव्याने उद्भवलेल्या या समस्येमुळे त्यांना हे शहर सोडून जावे लागले. वॉल्टन यांच्यासाठी हा खरोखरच कठीण काळ होता.
सॅम वॉल्टन यांनी त्यांना आलेल्या या अनुभवातून काही महत्त्वाचे धडे घेतले. त्यांच्यामते, त्यांची या प्रकरणात पुरती फसवणूक झाली आहे, आणि सर्व काही योग्य पद्धतीने करूनही त्यांना एवढ्या मोठ्या समस्यांना तोंड द्यावे लागत आहे. अनेक यशस्वी उद्योजकांना अशाच प्रकारच्या आव्हानांचा सामना करावा लागतो. ते चुका करतात, पण जर त्यांनी हुशारीने आणि चिकाटीने काम केले तर ते शेवटी यशस्वी होतात. अशा प्रकारच्या चुका आणि अपयश आल्याने त्यांना जीवनच संपले आहे असे कधीही वाटत नाही. त्यांच्या दृष्टीने अशा गोष्टी म्हणजे एक अपघात असतो, आणि यावर आपण यशस्वीरीत्या मात करू शकतो असा आत्मविश्वास त्यांच्याकडे असतो.
इतर यशस्वी उद्योजकांप्रमाणे, वॉल्टन यांनी देखील ही चूक, अपयश मनाशी धरून ठेवली नाही, याउलट ते यातून शिकून पुढे गेले. यानंतर आपल्या व्यवहारांमध्ये ते अधिक चोख झाले, पण या निराशेने ते कुठेही खचलेले दिसत नाहीत. पण यामागील कारण जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
पी.के. होम्स हा सॅम वॉल्टनच्या जागेचा मालक होता. सॅम वॉल्टन यांच्या व्यवसायाला मिळालेल्या घवघवीत यशानंतरही त्याने भाडेकराराचे नूतनीकरण करण्यास नकार दिला, कारण असं करण्यात त्याचा स्वार्थ होता. वॉल्टन यांचे स्टोअर जोमात चालले होते आणि न्यूपोर्ट शहरात त्याची चांगलीच चलती होती. या वाढत्या व्यवसायाबरोबरच त्या दुकानाचे भाडे देखील वाढत होते. वॉल्टन यांनी ही जागा सोडल्यानंतर होम्सने ती जागा आपल्या मुलाला देऊ केली. काही दिवसांमध्ये होम्सच्या मुलाने उघडलेले दुकान त्याला बंद करावे लागले.
वॉल्टन यांनी ती जागा गमावली असली तरी त्यांच्यातील उद्योजकतेच्या गुणांना गमावले नव्हते, हिम्मत आणि आत्मविश्वास गमावला नव्हता, दुसऱ्या ठिकाणीही आपल्या कर्तृत्वाच्या जोरावर त्यांनी स्टोअर चांगले चालवले. कालांतराने त्यांनी आपले वॉल-मार्ट स्टोअर न्यूपोर्ट येथे चालू केले. त्यांच्यामते त्यांनी कोणत्याही प्रकारच्या सूडाच्या भावनेतून असे केले नव्हते.
ते म्हणतात, “१९६९ साली, म्हणजे न्यूपोर्ट सोडल्यानंतर १९ वर्षांनी आम्ही पुन्हा न्यूपोर्टमध्ये वॉल-मार्ट क्रमांक १८ सुरु केले. त्यावेळेस, जे घडले त्याकडे मी आजही दुर्लक्ष करीत आहे, माझ्या मनात सुडाची कोणतीही भावना नव्हती. आमच्या वॉल-मार्टने न्यूपोर्टमध्ये खरोखर चांगले काम केले आणि आमच्या जागी तिथे नव्याने सुरु झालेले स्टोअर बंद करावे लागले. ते स्टोअर बंद करणारे आम्ही नव्हतो तर ग्राहक होते. त्यांना आमच्याच स्टोअरमधून खरेदी करायची होती..”
१९६९ नंतर वॉल-मार्ट आणि सॅम वॉल्टनने मागे वळून पाहिलेच नाही. आणि आज ते यशाच्या सर्वोच्च शिखरावर आहेत असं म्हटल्यास वावगं ठरणार नाही.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
