आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
अमेरिका हा एक सांस्कृतिक वैविध्य असलेला देश आहे. अनेक ठिकाणच्या स्थलांतरितांनी योगदान देऊन हा देश घडवला आहे. मात्र, या देशातही वंशभेदाची परंपरा आहे आणि अनेकदा गौर आणि कृष्णवर्णीय यांच्यात हिं*सक संघर्षही झाले आहेत. या वंशभेदातूनच अमेरिकेला यादवीच्या उंबरठ्यावर आणून सोडले होते. मात्र, या वर्णद्वेषाच्या कराल विळख्यातून बाहेर पडून अमेरिकेने, अमेरिकेच्या नागरिकांनी, संघटित प्रयत्नातून आपल्या देशाला जागतिक महासत्ता म्हणून घडवले आहे.
अमेरिकेच्या इतिहासातल्या वांशिक हिं*साचाराच्या सर्वात गंभीर घटनांपैकी सन १९२१ चे तुलसा वंश ह*त्याकांड ज्याला सन १९२१ ची तुलसा वंश दंगल असंही म्हटलं जातं.
तुलसा, ओक्लाहोमा इथे ३१ मे १९२१ पासून सुरू झालं आणि ते दोन दिवस चाललं. या ह*त्याकांडात सुमारे ३०० लोक मरण पावले. त्या पैकी बहुतेक जण आफ्रिकन अमेरिकन होते. या दंगलीत ‘ब्लॅक वॉल स्ट्रीट’ म्हणून ओळखल्या जाणार्या ग्रीनवुडमधल्या तुलसाचा विनाश झाला.
या दंगलीत १ हजार ४०० हून अधिक घरं आणि दुकानं जाळली गेली आणि तब्बल १० हजार जण बेघर झाले. एवढ्या भीषण दं*गलीची इतिहासाने दाखल घेण्यास मात्र बराच उशीर केला. सन १९९० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात या घटनेचे दस्तऐवजीकरण करण्यासाठी राज्य आयोगाची स्थापना करण्यात आली. तोपर्यंत तुलसा वंशाच्या ह*त्याकांडाचा इतिहासाच्या पुस्तकांमध्ये उल्लेखच नव्हता.
दि. ३० मे १९२१ रोजी सारा पेज नावाच्या गोऱ्या लिफ्ट ऑपरेटरवर तुलसा डाउनटाउनमधील इमारतीच्या लिफ्टमध्ये डिक रॉलंड या एका तरुण आफ्रिकन अमेरिकन बूट पॉलिशवाल्याने ह*ल्ला केल्याचा आरोप होता. दुसर्या दिवशी तुलसा ट्रिब्यूनमध्ये रोलँडने पेजवर बला*त्कार करण्याचा प्रयत्न केला होता, असं वृत्त प्रसिद्ध झालं. या वृत्तपत्राच्या संपादकीयात नमूद करण्यात आलं होतं की, त्या रात्री जमावाचे शिरकाण करण्याची योजना होती.
त्या संध्याकाळी आफ्रिकन अमेरिकन आणि गोर्यांचे जमाव ज्या कोर्टहाउसवर रोलँड ठेवत होते तिथे उतरले. एक सशस्त्र आफ्रिकन अमेरिकन माणूस आणि एक गोरा आंदोलक यांच्यात संघर्ष झाला आणि त्यात गोरा मारला गेला. त्यामुळे गोऱ्यांचा जमाव संतप्त झाला आणि तुलसा ह*त्याकांड पेटलं.
पुढच्या दोन दिवसांत, गोर्या लोकांच्या जमावाने संपूर्ण शहरात आफ्रिकन अमेरिकन लोकांची दुकानं आणि घरं लुटली आणि त्यांना आग लावली. जमावाचे बरेच जण लष्करातून नुकतेच परत आले होते. पहिल्या महायु*द्धात त्यांना बंदूक चालवण्याचं प्रशिक्षण दिलं गेलं होतं. त्यांनी आफ्रिकन अमेरिकन लोकांना समोर दिसताच गोळ्या घातल्या. या ह*त्याकांडातून वाचलेल्या काही जणांनी असा दावाही केला की, विमानातून कृष्णवर्णीयांच्या घरांवर आग लावणारे बॉम्ब टाकण्यात आले.
दि. १ जून रोजी ह*त्याकांड संपले तेव्हा मृतांची अधिकृत संख्या १० गोरे आणि २६ आफ्रिकन अमेरिकन अशी नोंदवण्यात आली. अनेक तज्ज्ञ आता ती किमान ३०० लोक मारले गेले, असं सांगतात. ह*त्याकांडानंतर काही काळानी एक अधिकृत पण प्रत्यक्षात तोंडदेखली चौकशी करण्यात आली. परंतु त्यानंतर काही दिवसातच या ह*त्याकांडाशी संबंधित कागदपत्र गायबच झाली. या ह*त्याकांडाची कधीही गांभीर्याने लक्ष दिलं गेलं नाही. हे ह*त्याकांड दीर्घकाळ शालेय अभ्यासक्रमाच्या पुस्तकातही आलं नाही.
सन १९९७ मध्ये ओक्लाहोमा राज्याने ह*त्याकांडाची चौकशी करण्यासाठी आणि या दंगलीचे अधिकृत दस्तावेजीकरण करण्यासाठी तुलसा रेस दंगल आयोगाची स्थापना केली. कमिशनच्या सदस्यांनी अद्याप जिवंत असलेल्या वाचलेल्या लोकांची खाती, ह*त्याकांड पाहिलेल्या परंतु त्यानंतर मरण पावलेल्या व्यक्तींची कागदपत्र आणि इतर ऐतिहासिक पुरावे गोळा केले.
तुलसाच्या ओकलॉन स्मशानभूमीच्या अगदी बाहेर संभाव्य सामूहिक कबर शोधण्यासाठी तज्ज्ञांनी साक्षीदार तपासले आणि ग्राउंड-पीअरिंग रडारची यंत्रणाही वापरली. त्यामुळे तोपर्यंतच्या अधिकृत नोंदींपेक्षा मृत्यूची संख्या जास्त असू शकते, याची जाणीव झाली. आपल्या प्राथमिक शिफारशींमध्ये आयोगाने सुचवलं की ओक्लाहोमा राज्याने ३३ दशलक्ष डॉलर्स भरपाई द्यावी. त्यातली काही रक्कम या ह*त्याकांडातून वाचलेल्या १२१ पीडितांना दिली जावी. मात्र, या शिफारशीवर कोणतीही कायदेशीर कारवाई केली गेली नाही.
आयोगाचा अहवाल मान्य करून त्याची अंमलबजावणी करण्याची सक्ती प्रशासनावर नव्हती. आयोगाचा अंतिम अहवाल २८ फेब्रुवारी २००१ रोजी प्रकाशित झाला. एप्रिल २००२ मध्ये तुलसा मेट्रोपॉलिटन मिनिस्ट्री या खाजगी धार्मिक धर्मादाय संस्थेने खाजगी देणग्यांमधून उभारलेल्या निधीचा वापर करून वाचलेल्यांना एकूण २८ हजार डॉलर्स एवढी रक्कम दिली. साधारणपणे प्रत्येकी २०० डॉलर्स दिले गेले.
सन २०१० मध्ये ‘जॉन होप फ्रँकलिन रिकॉन्सिलिएशन पार्क’ हे या नरसंहाराचे स्मारक ग्रीनवुड जिल्ह्यात उघडण्यात आले. इतिहासकार आणि नागरी हक्क कार्यकर्ते जॉन होप फ्रँकलिन यांचे वडील या ह*त्याकांडातून वाचले होते. या उद्यानात ‘टॉवर ऑफ रिकन्सिलिएशन’ हे २५ फूट उंचीचे शिल्प उभारण्यात आले आहे.
आफ्रिकन अमेरिकन समाजाच्या संघर्षाचे ते प्रतीक आहे. ग्रीनवुड रायझिंग हे ब्लॅक वॉल स्ट्रीटचा सन्मान करणारे, ह*त्याकांडातल्या बळींचं स्मरण करणारं आणि त्याची कहाणी सांगणारं इतिहास केंद्र २०२१ मध्ये स्थापन करण्यात आलं.
मानवी इतिहासात सकारात्मक बाजूपेक्षा काळी बाजू अधिक असली तरीही त्याकडे दुर्लक्ष करून चालत नाही. इतिहासाचा सकारात्मक भाग जसा प्रेरणादायी असतो तशीच इतिहासाची काळी बाजूही काही शिकवून जाणारी असते. त्यासाठी नकोसा वाटणारा इतिहासही दुर्लक्ष करून चालत नाही. तो ही उजेडात आणावा लागतो. म्हणूनच सन १९२१ च्या वर्णद्वेषी दं*गलीचा मागोवा घेण्यासाठी सन २०१० पर्यंत प्रयत्न केले जातात आणि अशी दुर्घटना पुन्हा घडू नये यासाठी त्याचं स्मारक उभारलं जातं हे उल्लेखनीय!
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.