आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
आपल्याकडे कुठलंही उपकरण मग तो फोन असो टीव्ही असो किंवा अजून काही, ते बंद पडलं की एकच उपाय असतो, “एकदा बंद करून चालू कर, सगळं नीट होईल.”
पण, एकदा नासाने देखील असंच काही केलं होतं.
झालं असं होतं की, नासाच्या हबल नावाच्या दुर्बिणीत बिघाड झाला. हबल दुर्बिणीचा गायरोस्कोप खराब झाल्याने हबलला सेफ मोडवर ठेवण्याची गरज निर्माण झाली होती. गायरोस्कोपच्या मदतीने दुर्बिणीची दिशा बदलणे व नवीन ठिकाणी लक्ष केंद्रित करणे ही कामे होतात.
हबलचा गायरोस्कोप बंद झाल्याबर त्यांनी दुर्बिणीत असलेला अजून एक गायरोस्कोप सुरु केला पण सुरू झाल्यावर त्यातही बिघाड झाला. हा गायरोस्कोप जवळपास ७.५ वर्षे बंद स्थितीत होता.
त्यामुळे हबलच्या ऑपरेशन टीमने त्याला सुरु केला तेव्हा त्याचा रोटेशन रेट प्रचंड होता. या समस्येमुळे हबलच्या माध्यमातून चालणारे वेगवेगळे अभ्यास प्रयोग बंद झाले होते. त्यावेळी नासातील तंत्रज्ञांनी ठरवले की ते गायरोस्कोप एका सेकंदासाठी बंद करतील आणि त्याची एक प्रदक्षिणा पूर्ण होण्याआधी पुन्हा सुरु करतील. थोडक्यात, गायरोस्कोप बंद करून पुन्हा सुरु करायचा.
अर्थात ही प्रक्रिया वाटते तितकी सोपी निश्चितच नव्हती. यानंतर दिलेल्या पत्रकात नासाने ही प्रक्रिया खालीलप्रमाणे दिली होती.
“दि. १६ ऑक्टोबरला हबलच्या ऑपरेशन टीमने गायरोस्कोपचा प्रचंड वाढलेला रोटेशन रेट कमी करण्यासाठी एका सेकंदासाठी बंद करून पुन्हा त्याचे चक्र खाली येण्याच्या आत सुरु करण्याचा निर्णय घेतला.
दि. १८ ऑक्टोबरपासून हबलच्या ऑपरेशन टीमने ही समस्या सोडवण्यासाठी वेगवेगळे उपाय सुरु केले. गायरोस्कोपला हाय मोडवरून लो मोडला आणले गेले ज्यामुळे फ्लोटच्या सभोवताली जमा झालेले अडथळे दूर होऊन तो पूर्ववत काम करू लागेल.”
आणि गंमत म्हणजे अशाप्रकारे गाय्रोस्कोप युनिट बंद करून सुरु केल्यावर तो खरंच व्यवस्थित काम करू लागला आणि त्याचा अत्यंत हाय रोटेशन रेट कमी होऊन त्याचे काम सुरु झाले. हबल दुर्बिण ही नासा आणि उर्वरित जगातील अंतराळ संशोधन संस्थांसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. १९९० ला ही दुर्बिण अंतराळात पाठवली गेली.
गॅलिलिओच्या दुर्बिणीनंतर सर्वात महत्वाचा घटक असे नासाने हबलचे वर्णन केले आहे. आकाशगंगेतील प्रचंड मोठा भाग अजूनही मानवी कक्षेच्या बाहेर आहे.
आकाशगंगेतील अशा सर्वात दूरस्थ भागातील छायाचित्रे पृथ्वीवर पाठविण्याचे अत्यंत महत्वाचे काम हबलद्वारे केले जाते. ही छायाचित्रे घेण्यासाठी हबल अत्यंत शक्तिशाली डिजिटल कॅमेरा वापरतो. मिळालेली छायाचित्रे रेडीओ लहरींद्वारे पाठवली जातात.
हबलने पाठवलेल्या छायाचित्रांचा अभ्यास करूनच शास्त्रज्ञांना विश्वाचे वय १४ अब्ज वर्षे असल्याचा महत्त्वपूर्ण शोध लावता आला. शिवाय प्रसिद्ध बिग बँग थेअरीसाठी हबलचा खूप उपयोग झाला.
हबल दुर्बिण एवढी महत्वाची असल्यामुळेच त्याच्या गायरोस्कोपमध्ये बिघाड झाल्यावर त्याची जबाबदारी असणारे नासाचे कर्मचारी प्रचंड तणावात होते. सुदैवाने ही समस्या सुटली.
या प्रकारानंतर नासाने पुन्हा असा प्रकार घडून तणावपूर्ण स्थिती येऊ नये यासाठी हबलच्या अजून काही चाचण्या घेण्याचे ठरवले.
संशोधक जेसी ख्रिस्टीन्सन एका मुलाखतीत याबद्दल सांगतात, “हबलमध्ये अशाप्रकारचा बिघाड उद्भवल्यामुळे सुर्यमालेबाहेरील ग्रहांच्या वातावरणाचा अभ्यास करण्याच्या आमच्या प्रयत्नांना खीळ बसली असती. पण ही समस्या दूर झाल्यामुळे आम्ही सर्वांनी सुटकेचा निश्वास सोडला.”
यावरून हेच सिद्ध होतं की “आपले जुगाड” बऱ्याच समस्या सोडवू शकतात.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.