आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
जुने हिंदी गाणे , कॅब्रे किंवा जॅज आठवले की आपल्याला सॅक्सोफोन हे वाद्य नक्की आठवतं. जुन्या हिंदी गाण्यात हे वाद्य हमखास वापरलं जायचं व आजही अनेक कॉन्सर्ट्समध्ये वापरलं जातं.
एखाद्या पार्टीत सॅक्सोफोन हातात घेऊन एकदम स्टाईलने सॅक्सोफोन वाजवणारा हिरोसुद्धा सगळ्यांना भुरळ घालायचा. सॅक्सोफोन एक वायूवाद्य आहे. या वाद्याचे त्याच्या उपयोगाप्रमाणे दोन भागात वर्गीकरण केलं आहे.
एक ऑर्केस्ट्रामध्ये वाजवले जाणारे सॅक्सोफोन आणि मिलिटरी बँडमध्ये वाजवले जाणारे सॅक्सोफोन, यांतसुद्धा अनेक प्रकार आहेत. सक्सोफोनचा सगळ्यांत जास्त वापर जॅझ या संगीत प्रकारात केला जातो .
एकल रीड वाद्यांच्या इतिहासात सॅक्सोफोन सगळ्यांत नवीन आणि प्रचलित वाद्य आहे. सॅक्सोफोनचा शोध १८४६ साली बेल्जियम येथे अडॉल्फ सॅक्सने लावला.
६ नोव्हेंबर १८१४ साली बेल्जियम येथे त्यांचा जन्म झाला. संगीताचा वारसा त्यांच्या कुटुंबातच होता. त्यांचे वडीलसुद्धा वाद्य बनवायचे व त्यांच्या क्षेत्रात प्रसिध्द होते.
इथूनच त्याला संगीताची आवड निर्माण झाली. क्लारिनेट आणि बासरी वादनाचं प्रशिक्षण त्यानी विद्यालयातून पूर्ण केलं. क्लारिनेटच्या स्वरांना सुधारून नविन आविष्कार करावा यासाठी अडॉल्फ प्रयत्न करत होता.
त्याची मुख्य आवड काहीतरी नवीन निर्माण करण्यात होती, म्हणून त्यांनी आपल्या वडिलांसमवेत त्यांच्या कार्यशाळेत काम करायला सुरुवात केली.
वयाच्या २४ व्या वर्षी त्यांचा पहिला महत्त्वाचा शोध ‘ब्रास क्लरीनेट’ होता, ज्याचं त्यांनी पेटंटसुद्धा घेतलं. पॅरीसला त्यांनी स्वतःची कार्यशाळा सुरू केली.
‘ओपेरा’ संगीतात त्यांची रुची वाढू लागली. तिथेच त्यांनी एक ‘ओपेरा बँड’ सुरू केला. हा वाद्यवृंद अनेक ठिकाणी कार्यक्रम करु लागला.
सगळ्यांना त्यांचे नवनवीन वाद्य व आविष्कार आवडू लागले. लवकरच त्यांचा ‘बँड’ प्रसिद्धीस आला. त्याच सोबत विविध वाद्यासोबतचे त्यांचे प्रयोग सुरू होते.
१८४१ साली त्यांनी सॅक्सोफोन एका प्रख्यात संगीत दिग्दर्शकासमोर सादर केलं. तो सॅक्सोफोनच्या स्वरांनी भारावून गेला व त्या वाद्याची ताकत त्यानी ओळखली. पुढच्याच वर्षी या वाद्याबद्दल त्यांनी एका ‘जर्नल’मध्ये लेख लिहिला.
१८४६ साली क्लरिनेटच्या त्यांच्या प्रयोगांना यश आलं आणि सॅक्सोफोन या वाद्याची अधिकृत नोंद झाली. पॅरीसच्या एका प्रदर्शनात हे वाद्य सगळ्यांत पहिले जगासमोर आलं.
त्यांच्याच नावाचं हे वाद्य जगभरात प्रसिध्द होइल हे तेव्हा त्यांना तरी कुठे माहिती होतं!
सॅक्सोफोनसोबत त्यांनी अनेक शोध लावले. पुढच्या दशकांत त्यांच्यासाठी एक संधी चालून आली. फ्रेंच मिलिटरी बँडसाठी वादक नवीन वाद्यांच्या शोधात होते. सॅक्सने त्यांच्या मित्रांच्या मदतीने वाद्य पुरवण्याचे अधिकार मिळवले.
पुढे सॅक्सोफोनसहित इतर वाद्य मिलिटरी बँडमध्ये समाविष्ट करण्यात आले. १८५७ साली पॅरिस कन्सर्वेटरीमध्ये त्यांना नोकरी लागली. याच दरम्यान सॅक्सोफोनच्या अधिकाराबाबत काही वाद झाले.
सॅक्सवर न्यायालयीन कारवाईसुद्धा चालवण्यात आली. हे प्रकरण जवळपास वीस वर्षं त्याच्या मागे होतं. यामुळे त्यांना अनेक आर्थिक अडचणींना सामोरं जावं लागलं .
इतर काही सॅक्सोफोनशी मिळतीजुळती वाद्य त्यांच्या नावावर आहेत, जसं सॅक्सटॉमबा, सॅक्सहॉर्न, सॅक्सट्युबा इत्यादी. हे वाद्य मुख्यतः जॅझ संगीतात वापरलं जातं. तरी हे वाद्य या संगीत प्रकारात प्रचलित होण्यासाठी बराच वेळ लागला.
जॅझ सोबतच हिंदुस्तानी संगीत व इतर अनेक संगीत प्रकारात सक्सोफोननंतरच्या काळात दिसू लागला. अनेक गाण्यांची तर बांधणीच या वाद्यावर करण्यात आली.
पुढच्या काळात या वाद्यात अनेक तांत्रिक बदल करण्यात आले. गरजेनुसार अनेक प्रकार पुढे आले.
१८९४ साली कॅन्सरने त्यांचा मृत्यू झाला. पण त्यांच्या वाद्याने त्यांना संपूर्ण संगीतसृष्टीत अमर केलं. आज अनेक वादक सॅक्सोफोनिस्ट म्हणून संगीतात करियर करतात.
हे वाद्य जोपर्यंत संगीतात आहे तोपर्यंत अडॉल्फ सॅक्सचं नाव देखिल तितक्याच आदराने घेतलं जाईल!
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
