आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब
जगभरात सगळीकडेच आंदोलने आणि राजकीय संघर्ष वेगवेगळ्या काळात आणि वेगवेगळ्या कारणांसाठी होत राहतात. यामध्ये अमेरिकेच्या राज्यव्यवस्थेचाही समावेश आहे. अमेरिकेतही सुधारणांसाठी अनेक आंदोलने झाली. १९६९ साली इस्ट हार्लेममधील प्यूर्टो रिकन तरुणांच्या गटाने व्यवस्थेच्या सुधारणेच्या मागणीसाठी कचऱ्याच्या समस्येचा फायदा घेऊन निराळ्या पद्धतीने निदर्शने केली.
‘यंग लॉर्ड्स’ हा गरीब आणि कामगार वर्गाचा ‘प्यूर्टो रिकन’ युवकांचा एक कार्यकर्ता गट होता. त्यांनी ‘ब्लॅक पँथर पार्टी’च्या विचारधारा आणि कार्यपद्धतीवर आधारितच आपली कार्ययोजना तयार केली. त्यांनी प्यूर्टो रिको बेटाच्या स्वातंत्र्याची मागणी केली. हा प्यूर्टो रिकन्सचा आणखी एक मूलगामी गट होता. याआधी शिकागोमध्ये, यंग लॉर्ड्स नावाच्या टोळीने लढाऊ आणि “झुंडशाही” या दोन्ही रणनीतींसह ब्लॅक पँथर्सप्रमाणेच स्वतःची छबी तयार केली होती.
लॉर्ड्सने डेंटल क्लिनिक आणि डे केअर सेंटर सुरू केले. त्यांचा दृष्टीकोन केवळ स्थानिकच नव्हता तर जागतिक होता. त्यांनी प्यूर्टो रिकोसाठी स्वातंत्र्य आणि व्हिएतनाम यु*द्धाच्या समाप्तीची मागणी केली. तसेच शहरी नूतनीकरण सभांमध्ये प्रात्यक्षिक करत रिसोर्स वाटपात समानता असावी यासाठी लढा दिला. न्यूयॉर्क शहरातही यंग लॉर्ड्सचा एक गट कार्यरत होता. यावेळी ते एका वेगळ्याच कारणासाठी शासन आणि प्रशासनाच्या विरोधात रस्त्यावर उतरले होते.
१९६९ साली न्यूयार्कच्या काही भागात रस्त्यांवरील किंवा रहिवाशी भागातील कचरा उचलण्यात अनियमितता आली होती आणि रस्त्याच्या कानाकोपऱ्यात कचऱ्याचे प्रचंड ढीग साचले होते. यामुळे हवा दूषित होऊन नागरिकांच्या आरोग्याला धोका निर्माण झाला. शहरात कचऱ्याचे डबे कुठेही सापडत नव्हते. सगळीकडे घाणीचं साम्राज्य असल्याने नागरिकांचं दैनंदिन जीवन विस्कळीत झालं होतं. या सगळ्याचा जाब विचारण्याच्या हेतूने यंग लॉर्ड्सची एक छोटी तुकडी स्वच्छता संबंधी अधिक उत्तम सेवेसाठी ‘स्थानिक स्वच्छता विभागा’च्या कार्यालयात गेली.
स्वछता कर्मचारी ज्या प्रकारे काम करतात ही त्यांची चूक नाही. पण ते सर्व नागरिकांसाठी नाही तर शक्तिशाली आणि प्रचंड राजकीय प्रभाव असलेल्या लोकांनाच स्वच्छतेची सेवा व्यवस्थित देतात, अशा प्रकारच्या तक्रारी यंग लॉर्ड्स संघटनेच्या कार्यकर्त्यांनी स्थानिक स्वच्छता विभागाच्या कार्यालयात केल्या. या कार्यकर्त्यांनी स्वतः स्वच्छतेसाठी तयारी दर्शवली, त्यासाठी त्यांनी झाडू आणि कचरा गोळा करण्यासाठी पिशव्या मागितल्या, पण त्यांना नोकरशाहीच्या परंपरेनुसार कार्यालयाच्या बाहेर काढण्यात आले.
आठवड्याआधीही यंग लॉर्ड्सच्या कार्यकर्त्यांनी रस्त्यावर झाडू मारला होता. पण यावेळी ते आपल्या काही मागण्या घेऊन स्थानिक स्वच्छता विभागाच्या कार्यालयात गेले होते. आठवड्यातून एकदा कचरा उचलणे, कचऱ्याच्या डब्यांची उपलब्धता आणि सामान्य लोकांशी असभ्यतेने न वागता मदतीची अपेक्षा ठेवणाऱ्या लोकांशी सभ्यतेने वर्तन या मागण्या घेऊन यंग लॉर्ड्सचे लोक स्थानिक स्वच्छता विभागात गेले होते. पण त्यांना ज्याप्रमाणे वर्तुणूक मिळाली, त्यामुळे साहजिकच यंग लॉर्ड्सचे लोक संतापले होते. अखेरीस यंग लॉर्ड्सचे काही लोक आणि स्थानिक लोक स्वच्छता डेपोमध्ये परतले आणि स्वच्छता उपकरणे घेतली.
‘स्थानिक स्वछता विभाग’ आपण गोळा केलेला कचरा घेऊन जाईल असे त्यांना वाटत होते. त्यांनी कित्येक पिशव्या भरून कचरा जमा केला आणि स्वच्छता विभागाला या कचऱ्याच्या पिशव्या नेण्यास सांगितल्यावर मात्र विभागाच्या कर्मचाऱ्यांनी साफ नकार दिला. मग मात्र यांग लॉर्ड्स आणि स्थानिक लोकांच्या तळपायातील आग मस्तकात गेली.
यंग लॉर्ड्सच्या सदस्यांनी आणि काही स्थानिकांनी गंजलेले रेफ्रिजरेटर, जुन्या कार्स, गाद्या आणि तुटलेले फर्निचर शहराच्या कोपऱ्या-कोपऱ्यातून बाहेर काढण्यास सुरुवात केली आणि वन हंड्रेड टेंथ स्ट्रीटवरील थर्ड अवेन्यूमध्ये आणले. अशाप्रकारे ‘गार्बेज ऑफेन्सिव्ह’ सुरु होऊन आंदोलनाला काही प्रमाणात हिंसक वळण लागले.
काही लोकांच्या मते कचरा हे त्यांच्या आंदोलनाचे साधन होते. कारण इतके दिवस प्रशासनाने हातात काही सत्ता किंवा कोणतीही तत्सम ताकद नसलेल्या लोकांची गैरसोय करून शक्तिशाली आणि राजकीय वर्चस्व असलेल्यांची चांगली सोय करून दिली, आता शक्तिशाली आणि राजकीय वर्चस्व असलेल्यांची गैरसोय आणि सामान्यांची काहीशी सोय झाल्याने कदाचित प्रशासनाला अक्कल येऊ शकेल असे त्यांना वाटत होते. अनेक उच्चभ्रू लोकांना शहराबाहेर पडण्यात मोठ्या अडचणींना सामोरे जावे लागत होते. स्वच्छता विभागाने दिलेल्या अशा वागणुकीमुळे यंग लॉर्ड्सच्या लोकांनी कचऱ्याच्या काही ढिगांना आग लावली.
आंदोलनाने हिंसक वळण घेतल्याने पोलिसांना या आंदोलनात हस्तक्षेप करावा लागला. पोलिसांनी संपूर्ण परिसर घेरला. यंग लॉर्ड्सने त्या परिसरातून माघार घेतली आणि दुसऱ्या चौकात ते पुन्हा एकत्र आले. पोलिसांच्या मदतीने एका चौकातील कचरा साफ झाल्यानंतर यंग लॉर्ड्सच्या लोकांनी दुसऱ्या चौकात असाच कचरा टाकला आणि काही ठिकाणी तो पेटवून दिला.
यंग लॉर्ड्स आणि स्थानिक लोक हे करत राहू शकतात आणि आपण त्यांना कधीच थांबवू अथवा पकडू शकणार नाही याची प्रचिती पोलीस आणि शहर प्रशासनाला झाली. अखेरीस न्यू यॉर्कच्या महापौरांनी रस्त्यांची नियमित स्वच्छता करण्याचे आणि लॉर्ड्स तसेच स्थानिकांच्या सर्व मागण्या मान्य केल्याचे सांगितले. मग यंग लॉर्ड्सच्या लोकांनी स्वच्छता विभागातून घेतलेले झाडू आणि अन्य स्वच्छता उपकरणे गोळा केली आणि स्वछता विभागाला ते परत केले.
अशा प्रकारे यंग लॉर्ड्सचा ‘गार्बेज ऑफेन्स’ हा उल्लेखनीय विजय ठरला आणि त्यांनीही समाजात आपले स्थान निर्माण केले. जर स्थानिक स्वच्छता विभागाने आधीच या किरकोळ मागण्या मान्य केल्या असत्या तर न्यूयॉर्कच्या रस्त्यांवर कचरा जाळला गेला नसता.
कचरा आणि अस्वच्छतेचा प्रश्न वाढत्या लोकसंख्येबरोबरीनेच वाढत जातो. अशा परिस्थितीत कोणत्याही प्रकारचा भेदभाव टाळून शासन व्यवस्थेने स्वच्छतेच्या प्रश्नाकडे लक्ष केंद्रित करणे महत्वाचे ठरते. अन्यथा नागरिकांच्या आरोग्यासंबंधी मोठा प्रश्न निर्माण होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
