आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
१९ जून १९८१ रोजी कोलकाता येथील सदर्न एव्हेन्यू येथे एका बिल्डींगच्या पाचव्या मजल्यावर एका पन्नास वर्षांच्या माणसाचे प्रेत लटकताना आढळले. प्रेताजवळ एक सुसाईड नोट सापडली ज्यात लिहिले होते की ‘मी वाट पाहू शकत नाही की मला कधी हार्ट अटॅक येईल आणि मी मरेल’.
ती सुसाईड नोट लिहिणारी व्यक्ती दुसरी तिसरी कोणी नसून डॉ. सुभाष मुखोपाध्याय होते. डॉ. सुभाष मुखोपाध्याय तेच डॉक्टर होते, ज्यांनी भारतात टेस्ट ट्यूब बेबीची संकल्पना सर्वांत आधी राबवली होती. मग त्यांनी आत्मह*त्या का केली? चला जाणून घेऊ..
भारतात सुरुवातीच्या काळात आधुनिक वैद्यकशास्त्राच्या प्रसाराचे कार्य इंग्रजांनी केले. काही काळात भारतीय लोक देखील वैद्यकशास्त्रात पारंगत होऊ लागले. अनेक हॉस्पिटल्समध्ये वैद्यकीय महाविद्यालये सुरू करण्यात आली. विसाव्या शतकात भारताने या क्षेत्रात चांगली प्रगती केली होती.
याच शतकाच्या तिसऱ्या दशकात १६ जानेवारी १९३१ ला बिहारच्या हजारीबाग येथे एका बंगाली ब्राम्हण कुटुंबात सुभाष मुखोपाध्याय यांचा जन्म झाला. त्यांचे वडील डॉक्टर असल्याने त्यांनी देखील हेच क्षेत्र निवडले. उच्च शिक्षण घेण्यासाठी ते कलकत्ता येथे रवाना झाले.
कलकत्ता येथील नॅशनल मेडिकल कॉलेजमध्ये ते फिजियोलॉजी विषयाचे शिक्षण घेत होते. त्यांनी १९५६ मध्ये रिप्रेझेंटीव्ह इन फिजियोलॉजी आणि रिप्रेझेंटीव्ह इन एंडोक्रायनॉलॉजीमध्ये १९६७ च्या स्कॉटलंडमधील एडिनबर्ग विद्यापीठातून दोन वेळा डॉक्टरेट मिळवली. यानंतर ते प्रख्यात चिकित्सक सुनीत मुखोपाध्याय व सरोज क्रांती भट्टाचार्य यांच्यासोबत काम करू लागले.
डॉ. मुखोपाध्याय ज्यावेळी भारतात परतले. त्यावेळी जगभरात टेस्टट्युब बेबीची चर्चा करण्यात आली होती, पण कोणीच त्याचा यशस्वी प्रयोग केलेला नव्हता.
८० च्या दशकाच्या सुरुवातीला कोलकातामध्ये राहणारा एक धनाढ्य मारवाडी परिवार संतान सुखासाठी व्याकुळ होता. त्याकाळी मुलंबाळ नसलेल्या महिलांना मोठ्या अपमानास्पद वागणुकीला सामोरे जावे लागत होते. हा मारवाडी परिवार देखील मोठ्या मानसिक धक्क्यातून जात होता.
त्या मारवाडी परिवाराने साऊथ एव्हेन्यू येथील घरी डॉ. मुखोपाध्याय यांना गाठले आणि त्यांच्याकडे टेस्ट ट्यूब पद्धतीने बाळाला जन्म देण्याची याचिका केली. १९७७ मध्ये एका छोट्या फ्लॅटमधल्या खोलीत एका रेफ्रिजरेटर आणि काही यंत्रांच्या मदतीने डॉ. सुभाष मुखोपाध्याय यांनी आपला प्रयोग सुरू केला.
एकीकडे डॉ. सुभाष मुखोपाध्याय टेस्ट ट्यूब बेबीला जन्म देण्यासाठी प्रयत्न करत होते तर दुसरीकडे इंग्लंडमध्ये देखील असाच एक प्रयोग सुरू करण्यात आला होता. तिथे देखील दीर्घकाळापासून संतान सुखापासून वंचित असलेल्या एका जोडप्याला बाळांची अपेक्षा होती, यासाठी त्यांनी डॉ. पेट्रिक सेपटो आणि रॉबर्ट एडवर्ड यांची भेट घेतली. फरक इतकाच होता की इंग्लंडच्या डॉक्टर्सकडे संसाधनांची कमतरता नव्हती, याबरोबरच त्यांना सरकारचा देखील सहयोग होता.
डॉ. पेट्रिक सेपटो आणि रॉबर्ट एडवर्ड्स यांनी २५ जुलै १९७८ रोजी टेस्ट ट्यूब बेबीच्या माध्यमातून जगातील पहिले बाळ जन्माला घातले. सर्वत्र त्यांचे कौतुक करण्यात आले. जगभरात एक ऐतिहासिक घटना म्हणून याची नोंद घेण्यात आली.
एकीकडे पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबीने इंग्लंडमध्ये जन्म घेतलेला असताना भारतात डॉ. मुखोपाध्याय यांच्या घरात देखील भ्रूणाची नीट वाढ होत होती.
जगातील पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबीमध्ये आणि भारताच्या पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबीमध्ये फक्त ६७ दिवसांचे अंतर होते. ३ ऑक्टोबर १९७८ रोजी पहिल्या भारतीय टेस्ट ट्यूब बेबीचा जन्म झाला. ती एक मुलगी होती. दुर्गा पूजेच्या पहिल्या दिवशी जन्म झाला म्हणून त्या मुलीचे नाव ‘दुर्गा’ ठेवण्यात आले.
कमी संसाधनांच्या बळावर डॉ. मुखोपाध्याय यांनी हे करून दाखवले होते.
आपल्या टेस्ट ट्यूब बेबीच्या प्रयोगाबद्दल डॉ. मुखोपाध्याय यांना संपूर्ण जगाला ओरडून ओरडून सांगायचे होते. त्यांनी तसा प्रयत्न केला पण त्यांना कौतुकाची थाप तर मिळाली नाही, पण भयंकर अपमान सहन करावा लागला. पश्चिम बंगालच्या तत्कालीन कम्युनिस्ट पक्षाच्या सरकारने डॉ. मुखोपाध्याय यांच्या या दाव्यावर संशय घेतला आणि हा दावा खोटा असल्याचा आरोप करत, एका समितीचे गठन केले व त्यांना पडताळणी करण्यास सांगितले. त्या समितीने डॉ. मुखोपाध्याय यांना अत्यंत अपमानास्पद वागणूक दिली. डॉ. मुखोपाध्याय यांचा प्रचंड छळ केला. त्यांना नको नको ते प्रश्न विचाऱण्यात आले.
समितीने आपल्या या ‘पडताळणी’तून डॉ. मुखोपाध्याय यांचा दावा खोटा आहे, असा आरोप केला. जपानमध्ये डॉ. मुखोपाध्याय यांना त्यांच्या संशोधनाची माहिती देण्यासाठी आमंत्रित करण्यात आले, पण भारत सरकारने त्यांना परवानगी नाकारली.
सरकारने डॉ. मुखोपाध्याय यांच्यावर कारवाई करत त्यांची रीजनल इंस्टीट्यूट ऑफ ऑफ्थॉल्मोलॉजी (कोलकाता) येथे बदली केली. डॉ. मुखोपाध्याय यांना या सर्वच गोष्टींंमुळे प्रचंड तणाव आला. त्यांना नैराश्याने ग्रासले. ज्या संशोधनासाठी त्यांना कौतुकाची अपेक्षा होती, त्यासाठीच त्यांना अपमान सहन करावा. अखेरीस त्यांनी आत्मह*त्या केली व या सर्वच मानसिक तणावातून मुक्तता मिळवली.
डॉ. मुखोपाध्याय यांच्या मृत्यूनंतर १९८६ साली टी. सी. आनंद कुमार यांनी टेस्ट ट्यूब पद्धतीने भारतातील पहिल्या बालकाला जन्म दिला. टी. सी.आनंद कुमार यांना ज्यावेळी डॉ. मुखोपाध्याय यांच्या प्रयोगाबद्दल माहिती मिळाली त्यांनी लगेचच त्याची पडताळणी करण्यास सुरुवात केली. त्यांनी डॉ. मुखोपाध्याय यांच्या कागदपत्रे व प्रयोगाबद्दल १९९७ साली त्यांनी एक महत्वपूर्ण घोषणा केली. ते म्हणाले की, सर्व कागदपत्रे तपासल्यावर आढळून येते की भारतातील पहिल्या टेस्ट ट्यूब बेबीला जन्म डॉ. मुखोपाध्याय यांनी दिला होता. आनंद कुमारांनी डॉ. मुखोपाध्याय यांचे नाव घेतल्यानंतर सर्वांना धक्का बसला.
डॉ. मुखोपाध्याय यांना त्यांच्या मृत्यूचा तब्बल १६ वर्षांनी अपेक्षित अशी कीर्ती मिळाली.
एकीकडे परदेशात संशोधकांसाठी तेथील सरकार पायघड्या घालत असताना भारतात मात्र राज्य सरकारनेच संशोधकाला आत्मह*त्या करण्यासाठी प्रवृत्त केले होते, याहून मोठे दुर्दैव दुसरे काय असणार आहे?
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
