आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब
आपण सर्वांनीच मिस्टर बिन नावाची विनोदी मालिका पहिली असेलच. अनेकांच्या बालपणातील कैक सुखद आठवणींपैकी एक म्हणजे मिस्टर बिन! मिस्टर बिन प्रमाणे चार्ली चॅप्लिनसुद्धा अशीच एक अजरामर विनोदी कलाकृती. चार्ली चॅप्लिननेही अनेकांचे बालपण बहरवले. याच चार्ली चॅप्लिनच्या एका सिनेमातील एका कलाकारामुळे अमेरिकेत ‘कॅलिफोर्नियन चाईल्ड ॲक्टर्स बिल’ अर्थात कुगन ॲक्ट पास करण्यात आले. हा कायदा नेमका कशामुळे करण्यात आला, हे जाणून घेण्यासाठी हा प्रयत्न.
आपण अनेकदा बाल-कलाकार, बाल-वादक, बाल-कीर्तनकार यांचं तोंड भरून कौतुक करतो. पण बाल-कलाकारांच्या हक्कांच्या संरक्षणार्थ अमेरिकेत कायदा करण्यात आला आहे, हे आपल्यापैकी क्वचितच काही जणांना माहित असेल. प्रत्येक कायद्यामागे काहीतरी गरज असते, गरज भासल्याशिवाय कोणताही कायदा तयार केला जात नाही अथवा तसे आढळल्यास आणि लोकशाही शासनव्यवस्था असल्यास संसदेत असा कायदा पारित होत नाही. अमेरिकेतील कुगन ॲक्ट हा कायदासुद्धा असाच गरजेचा होता.
आपण उपभोक्तावादाच्या युगात जगत आहोत. जन्माला आल्यापासून आपण फक्त काम करून पैसे कमवायला शिकतो जेणेकरून आपण फक्त विविध वस्तू किंवा सेवांची खरेदी करू शकू. आधुनिक अर्थव्यवस्था यावरच टिकून आहे. घरांमधून कंपन्यांकडे आणि कंपन्यांकडून घरांमध्ये आर्थिक प्रवाह होणे आवश्यक आहे. अर्थातच, सरकार या प्रक्रियेच्या प्रत्येक टप्प्यावर आपला कर गोळा करत असतं.
तांत्रिक प्रगती आणि उपभोक्तावादाच्या जन्मामुळे एकोणिसाव्या आणि विसाव्या शतकात सिनेमांसारखे उद्योग तेजीत आले. चार्ली चॅप्लिनच्या काळात मूक चित्रपटांच्या लोकप्रियतेमुळे सर्वच लोक या माध्यमातून मिळणाऱ्या पैसा आणि प्रसिद्धीच्या आशेने मूक चित्रपटाकडे जाऊ लागले.
जॅकी कूगन त्या लोकांपैकीच एक होता. तो चित्रपटात अभिनय करणारा जगातील पहिला बाल कलाकार होता. १९२१ साली प्रदर्शित झालेल्या ‘द कीड’ या चार्ली-चॅप्लिनच्या चित्रपटात त्याने भूमिका साकारली होती. पण बालकलाकार म्हणून त्याची कारकीर्द खूपच कष्टकारक ठरली. त्याने त्याच्या आई आणि सावत्र वडिलांवर खटला भरला कारण त्यांनी त्याची कमाई वाया घालवली असा त्याचा दावा होता.
१९१४ साली लॉस अँजेलिसमध्ये जॉन हेन्नी कुगन ज्युनियर आणि लिलियन रिटा कुगन यांच्या पोटी जॅकीचा जन्म झाला. त्याचे वडीलही एक उत्तम अभिनेता होते. त्याच्या वडिलांनीच त्याची चित्रपट क्षेत्राशी ओळख करून दिल्याने स्वतः जॅकीसुद्धा एक चित्रपट कलाकार झाला होता.
चार्ली-चॅप्लिनने त्याला एका थिएटरमध्ये ‘शिमी’ नृत्य सादर करताना पहिले होते. त्यावेळी ‘शिमी’ हे एक लोकप्रिय नृत्य होते. जॅकीने केलेल्या नृत्य सादरीकरणाने चार्ली-चॅप्लिन अत्यंत प्रभावित झाले. चॅप्लिनला जसा पाहिजे तसा तो एक मिमिकही होता. सुरुवातीला, चॅप्लिनने त्याला “ए डेज प्लेझर” नावाच्या चित्रपटात त्याला एक छोटी भूमिका दिली.
अपेक्षेप्रमाणे जॅकीने ही भूमिका अत्यंत प्रभावीपणे पार पाडली. जॅकीने आपले कौशल्य सिद्ध केल्यानंतर, चॅपलिनने त्याला “द किड”मध्ये एक भूमिका बहाल केली. हा एक मूक विनोदी चित्रपट होता. यामध्ये जॅकीने एका बेबंद मुलाची भूमिका केली होती. पुढच्याच वर्षी, म्हणजे १९२२ साली जॅकीने ऑलिव्हर ट्विस्टच्या रूपात अभिनय केला. तिथूनच त्याची प्रसिद्धी वाढू लागली. याचमुळे त्याची व्यावसायिक चित्रपट क्षेत्रात मागणी वाढू लागली.
जॅकीला एकाच शाळेत किंवा कॉलेजमध्ये कधीही स्थिर होता आले नाही. अखेरीस त्याच्या कमी मार्क्समुळे त्याला विद्यापीठ सोडायला लागले. चित्रपट क्षेत्रात दिग्गज कलाकार असलेल्या जॅकीने शाळेमध्ये उत्तम गुण मिळवले नाहीत यात आश्चर्य वाटायला नको. लहानपणापासूनच त्याला रंगमंचाच्या वैभवाची सवय झाली होती.
तत्कालीन समाजात व्यक्तीच्या मानाचे स्थान त्याच्या शिक्षणाने निर्धारित होत असत. पण आता शिक्षण घेऊन समाजात स्थान मिळवणे जॅकीसाठी कठीण होते. खरंतर जॅकीला समाजात चांगले स्थान मिळवण्यासाठी शिक्षणाची गरज नव्हती, कारण तो आधीच “स्टार” होता.
वयाच्या विसाव्या वर्षी, म्हणजेच १९३५ साली तो एका अपघातातून वाचला. पण याच अपघातात त्याचे वडील हेन्नी कुगन ज्युनियर, त्याचा अतिशय जवळचा मित्र ज्युनियर डर्किन, रँच फॉरमॅन आणि रॉबर्ट जे. हॉर्नर यांचा मृत्यू झाला. ते मेक्सिकोच्या सीमेजवळ सहलीवरुन परत येत होते आणि एका रॉंग वे ने येणाऱ्या गाडीमुळे त्यांची गाडी रस्त्यावरून खाली गेली.
संकटांची मालिकाच जणू त्याच्या आयुष्यात सुरु झाली होती. बालकलाकार म्हणून जॅकीने ३० ते ४० लाख डॉलर्स कमावले होते. आज त्याची किंमत सुमारे ४ ते ५ कोटी डॉलर्स इतकी आहे. एवढी मोठी रक्कम वाया जाऊ नये किंवा अन्य कोणी दुसऱ्याने या रकमेचा वापर किंवा गैरवापर करू नये यासाठी त्याच्या वडिलांनी ते पैसे उत्तमप्रकारे व्यवस्थापित केले होते.
पण, त्याच्या आईने वडिलांच्या मृत्यूनंतर एक वर्षानंतर पुन्हा लग्न केले. तिने कुटुंबाचा आर्थिक सल्लागार बर्नस्टीनशी लग्न केले. जॅकीला पैशावर कोणताही अधिकार नाही कारण तो फक्त स्क्रीनवर स्वतःचा आनंद घेत होता आणि त्याने यापूर्वी पैशांचा कधीही विचार केला नव्हता, त्यामुळे आताही त्याने याची काळजी करू नये, असा दावा त्या दोघांनी केला.
अखेरीस त्यांनी लक्झरी कार, हिरे आणि इतर दागिन्यांवर जॅकीची सर्व संपत्ती संपवली. “जॅकीला काहीही देण्याचे कधीही वचन दिले गेलेले नाही” यावर त्याची आई ठाम होती, तसेच तो “एक वाईट मुलगा आहे” असाही दावा तिने केला.
इतके होऊनही जॅकीकडे पुरेसे पैसे उरले होते. त्याने त्याच्या पालकांवर खटला भरला आणि शेवटी केस जिंकली. परंतु कायदेशीर खर्चानंतर, त्याच्याकडे फक्त १ लाख २६ हजार डॉलर्स उरले होते. म्हणजेच, त्याने प्रत्यक्षात कमावलेल्या पैशांचा एक छोटासा अंश. जॅकीच्या या कायदेशीर संघर्षानंतर, कॅलिफोर्नियन चाईल्ड ॲक्टर्स बिल अर्थात कुगन ॲक्ट मुलांचे वय होईपर्यंतत्यांच्या कमाईचे संरक्षण करण्यासाठी मंजूर केले गेले.
तसेच त्यांचे कोणत्याही प्रकारचे शोषण होण्यापासून संरक्षण करण्यासाठी हा कायदा करण्यात आला होता. बाल कलाकाराच्या कमाईच्या १५% रक्कम पालकांनी किंवा नियोक्त्यांनी ट्रस्ट फंड किंवा खात्यात टाकली पाहिजे जेणेकरून ते भविष्यात एक विशिष्ट, परिपक्वतेचे वय गाठल्यानंतर अभिनेत्याला दिले जाईल, असे या कायद्यात म्हटले आहे. तसेच शालेय शिक्षणाची वेळ, कामाचे तास आणि काहीसा निवांत वेळ या गोष्टी स्वतंत्रपणे नमूद केल्या गेल्या पाहिजेत जेणेकरून मुलांवर अतिरिक्त काम करण्याची वेळ न येता त्यांना एक उत्तम बालपण मिळू शकेल.
हा कायदा किती आवश्यक आहे हे पाहण्यासाठी आपल्याला जॅकी कुगनच्या आयुष्याकडे बारकाईने पाहायला हवे. कारण एका वेळी तर त्याला चॅप्लिनकडे अक्षरशः पैशांची भीक मागावी लागली होती. भविष्यात जॅकीने दुसऱ्या महायु*द्धात भाग घेतला आणि पायलट म्हणून तो यु*द्धात उतरला. पायलट म्हणून त्याने भारत आणि बर्मामध्ये (म्यानमार) काम केले. यु*द्ध संपल्यानंतर जॅकी पुन्हा अभिनयाकडे वळला.
काऊबॉय जी-मेनपासून मॅककीव्हर आणि कर्नलपर्यंतच्या दूरचित्रवाणी कार्यक्रमांमध्ये त्याच्या अनेक छोट्या-छोट्या भूमिका होत्या. १९६४ साली “द ॲडम्स फॅमिली” शोमध्ये जॅकीला अंकल फेस्टर म्हणून पुन्हा प्रसिद्धी मिळाली. त्याची एक कलाकार म्हणून कीर्ती मावळल्यानंतरही त्याने दिमाखात मोठ्या पडद्यावर पदार्पण केले हेच विशेष.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
