इंग्रज सरकार भारतीय आरोग्यव्यवस्थेचा अहवाल या महिलेला पाठवून तिचा सल्ला घेत असे

आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब 

चीनमध्ये उदयास आलेल्या कोरोना महामारीने संपूर्ण जगाला भंडावून सोडले आहे. या महामारीच्या काळात खरी कसोटी लागली ती वैद्यकीय क्षेत्रात सेवा देणाऱ्या परिचारिकांची. कोरोना हा आजार कितीतरी पटीने जास्त संसर्गजन्य आहे, हे आपण आजपर्यंत बातम्यातून पाहत ऐकत वाचत आलोय. तरीही अशा रुग्णांची त्यांनी सेवा केली. त्यांची काळजी घेतली. कित्येकांना या आजारावर मात करण्याची उभारी दिली.

परिचारिका या आरोग्य व्यवस्थेतील एक महत्वाचा भाग आहेत. यांच्याशिवाय आरोग्य व्यवस्थेची कल्पना करणेच शक्य नाही. आज परिचारिकांची अवस्था फार सुखावह नसली तरी, त्यांना सन्मान मिळतो. परिचारिकेचे काम म्हणजे अगदीच हलक्या दर्जाचे असे मानले जात नाही.

जागतिक स्तरावर त्यांच्या कामाची दाखल घेण्यासाठी आणि त्यांच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी जगभरात १२ मे हा दिवस जागतिक परिचारिका दिन साजरा केला जातो.

१२ मे १८२० रोजी जन्मलेल्या फ्लॉरेन्स नाइटिंगेल यांच्या कार्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आणि त्यांचे स्मरण करण्यासाठी म्हणून हा दिवस जागतिक परिचारिका दिन म्हणून साजरा केला जातो.

फ्लॉरेन्स यांनी नर्सिंग व्यवसायाकडे सन्मानाने पाहण्याची दृष्टी दिली. फ्लॉरेन्स या नुसत्या परिचारिकाच नाही तर, लेखिका आणि संख्याशास्त्रज्ञही होत्या. आपल्या या ज्ञानाचा वापर करून त्यांनी क्रीमिया युद्धात जखमी झालेल्या अनेक सैनिकांचे प्राण वाचवले.

त्यांना लेडी विथ लॅम्प या टोपण नावानेही ओळखले जाई. रेडक्रॉसचे संस्थापक हेन्री ड्यूनंट यांनी त्यांना ही पदवी दिली होती. त्यांनी परिचारिका क्षेत्राला एक वेगळे परिमाण मिळवून दिले. रुग्ण सेवेचे त्यांचे कौशल्य आणि रुग्णसेवेला वैज्ञानिक दृष्टीकोन जोडण्याचा त्यांचा प्रयत्न यामुळेच परिचर्याशास्त्राला एक नवी दिशा प्राप्त झाली.

फ्लॉरेन्स नाईटेंगेल यांचा जन्म एका साधन कुटुंबात झाला होता. लहानपणापासून त्यांना कसलीच झळ बसली नव्हती. गणित विषयातील त्यांचे ज्ञानही अचंबित करणारे होते. आपल्या याच ज्ञानाचा उपयोग त्यांनी रुग्णसेवा करतानाही केला. संख्याशास्त्राच्या क्षेत्रात त्यांनी ध्रुवीय क्षेत्र आकृतीचा विस्तार केला. या आलेखला नाईटेंगेल रोझ प्लॉट म्हणूनही ओळखले जाते.

लष्करी रुग्णालयातील दर महिन्याला होणारे मृत्यू आणि त्यांची करणे यांचे सादरीकरण करण्यासाठी त्यांनी या आकृतीचा वापर केला. नाईटेंगेल यांच्या या प्रभावी दृश्य सादरीकरणामुळे सैनिकांसाठीच्या वैद्यकीय सुविधा किती अपुऱ्या आहेत याची जाणीव झाली. त्यांच्या या प्रयत्नामुळे सैनिकांना दिल्या जाणाऱ्या वैद्यकीय सुविधेचा दर्जा सुधारण्याचे काम सुरु झाले.

त्यांना रॉयल स्टॅटिस्टिकल सोसायटीच्या पहिल्या महिला सभासद होण्याचा मानही मिळाला. अमेरिकन स्टॅटिस्टिकल असोसिएशननेही त्यांना सन्माननीय सदस्यत्व बहाल केले.

फ्लॉरेन्स यांचे बालपण ब्रिटनच्या पार्थेनोप शहरात अगदी सुखात व्यतीत झाले. त्यांचे वडील सामंत होते. त्यामुळे कुठल्याही भौतिक सुखाची कमतरता अजिबात नव्हती. समंती कुटुंबातील असल्याने त्यांना आणि त्यांच्या बहिणींना घरीच उत्तम दर्जाचे शिक्षण घेता आले.

शास्त्रीय शिक्षणासोबतच त्यांना तत्वज्ञान आणि विविध भाषांचेही शिक्षण देण्यात आले. लहानपणापासूनच फ्लॉरेन्स चाणाक्ष आणि तल्लख बुद्धीच्या होत्या. त्यांची विलक्षण प्रतिभा पाहून भलेभले लोकही आश्चर्य व्यक्त करायचे. पाठांतरात तर त्यांचा हात कोणीही धरु शकणार नाही. गणितात तर त्यांना विशेष रस होता. गणिताचे धडे आणि सूत्रे पाठ करण्याचा जणू त्यांना छंदच होता.

त्याकाळातील परंपरेनुसार नाईटेंगेल परिवाराने आपल्या मुलींनाही युरोपच्या दौऱ्यावर नेले. मुलींच्या शिक्षणासाठी पर्यटन आणि प्रवास या गोष्टींना त्याकाळी महत्व दिले जाई. फ्लॉरेन्स यांनी या प्रवासाच्या विलाक्षण नोंदी करून ठेवल्या होत्या.

ज्या ज्या शहरात आणि देशात जाईल तिथली लोकसंख्या, त्या शहरात किती हॉस्पिटल्स आहेत. धर्मादाय संस्था किती आहेत. या सगळ्या गोष्टींची आकडेवारी त्यांनी नोंद करून ठेवली होती.

संख्याशास्त्र आणि गणितामध्ये फ्लॉरेन्स यांना किती रुची होती हे यावरून कळू शकते. त्यांना गणिताच्या अभ्यासासाठी विशेष ट्युशनदेखील लावण्यात आली होती. युरोपच्या या दौऱ्या दरम्यानच त्यांना जनसेवा हेच आपल्या आयुष्याचे ध्येय असल्याचा साक्षात्कार झाला.

या प्रवासातून परत येताच त्यांनी आपल्या आईवडिलांना सांगून टाकले की, “ईश्वराने मला स्वतः सांगितले आहे की, मी माझे आयुष्य त्याचीच सेवा करण्यात व्यतीत कारावे. परंतु त्या दैवी आवाजाने मला हे नाही सांगितले की ही सेवा मी कशाप्रकारे केली पाहिजे.”

फ्लॉरेन्स एक उच्च शिक्षित, सुंदर आणि समजूतदार युवती असल्याने त्यांना लग्नासाठी अनेक चांगले चांगले प्रस्ताव येऊ लागले. शिवाय त्या श्रीमंत कुटुंबातील होत्या. परंतु त्यांना लग्नामध्ये अजिबात रुची नव्हती.

१८४४ साली त्यांनी आपल्याला नर्सिंग क्षेत्रातच काम करायचे असल्याचा निर्धार केला. या माध्यमातून त्यांना लोकांची सेवा करायची होती. त्यांनी नर्सिंगचे प्रशिक्षण घेण्यासाठी आईवडिलांकडून परवानगी मागितली पण आईवडिलांनी त्यांना परवानगी दिली नाही. आई-वडिलांचा विरोध असतानाही त्या लंडन, रोम आणि पॅरीस येथे जाऊन तिथल्या दवाखान्यांना भेटी देत असत.

त्यांचे एक प्रेम प्रकरण बरेच काळ चालले पण, लग्न हे आपले क्षेत्रच नाही असे दिसल्यावर त्यांनी त्या मुलालाही नकार दिला. शेवटी त्यांच्या आई-वडिलांचाही आपली मुलगी कधीच लग्न करणार नाही यावर विश्वास बसला. यानंतर त्यांनी फ्लॉरेन्सला जर्मनी येथे जाऊन नर्सिंगचे प्रशिक्षण घेण्याची परवानगी दिली.

फ्लॉरेन्स जर्मनीला जाताच त्यांची बहिण नर्वस ब्रेकडाऊन झाल्याने आजारी पडली. या काळातच फ्लॉरेन्स बहिणीच्या शुश्रुषेसाठी शिक्षण सोडून माघारी परतल्या.

१८५३ साली त्यांना लंडनच्या हॉल स्ट्रीट हॉस्पिटलमध्ये नर्सिंग विभागाची प्रमुख म्हणून नेमण्यात आले. मानवसेवेचे स्वप्न आता पूर्ण होणार होते. याचवेळी क्रीमियामध्ये युद्ध सुरु झाले. वर्तमानपत्रातून त्यांना सैनिकांसाठीच्या हॉस्पिटल्सची दुरावस्था कळत होती.

ब्रिटनचे सरांक्षण मंत्री सिडनी हर्बर्ट हे फ्लॉरेन्सना जवळून ओळखत होते. त्यांनी फ्लॉरेन्स आणि त्यांच्या सहकारी नर्सेसना तातडीने तुर्की येथे हजर होण्याचे आदेश दिले.

तुर्की येथील हे हॉस्पिटल अत्यंत दयनीय अवस्थेत होते. तिथल्या फरशीवर अक्षरश: चिखल साचला होता. फ्लॉरेन्स यांनी आधी तातडीने हॉस्पिटलची स्वच्छता करण्याचे काम हातात घेतले.

हॉस्पिटलच्या स्वच्छतेपासून ते सैनिकांचे खाणेपिणे आणि कपडेलत्ते या सगळ्यांकडे त्यांनी बारकाईने लक्ष दिले. सैनिकांच्या मृत्यूचे कारण शोधून त्यांनी त्यावर उपाय सुचवले. ज्याचा दृश्य परिणाम लगेचच दिसू लागला.

भारतातही त्यांनी ब्रिटीश सैनिकांच्या आरोग्याची सुधारणा करण्यासाठी काम केले. भारतात पिण्याच्या पाण्याचा स्वच्छ पुरवठा केला जावा याचा त्यांनी सातत्याने पाठपुरावा केला. १९०६पर्यंत त्यांना भारतातील आरोग्य व्यवस्थेचे अहवाल पाठवून त्यावर त्यांचा सल्ला घेतला जाई.

त्यांच्या सल्ल्यानुसार यात भरपूर सुधारणा करण्यात आल्या. त्यांचे गणिती आणि संख्यीकीतील ज्ञानाचा वापर करून सैनिकी हॉस्पिटल आणि सामान्य हॉस्पिटल मधील व्यवस्था सुधारण्यास मदत झाली.

त्यांनी हस्तक्षेप केल्यामुळेच भारतातील आरोग्य सेवेचा दर्जा सुधारण्यास मदत झाली. या अर्थाने भारतावर देखील त्यांचे असंख्य ऋण आहेत. नर्सिंग क्षेत्राचा सन्मान उंचावणारी ही महिला कणखर बाण्याची होती.

वयाच्या ९०व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले. मात्र, नर्सिंग क्षेत्रातील त्यांचे योगदान अतुलनीय आणि अविस्मरणीय आहे.

आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.