आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
‘थंडा’ म्हटल्यावर पहिल्यांदा आपल्या नजरेसोर येते ती थम्सअपची बाटली. ‘Taste The Thunder’ म्हणत थम्सअपसाठी आपण काहीही करू शकतो अशा प्रकारच्या जाहिराती आपण पाहिलेल्या आहेत. आज थम्सअपचा मालकी हक्क हा कोका कोलाकडे असला तरी थम्सअप हे स्वदेशी उत्पादन आहे. थम्सअप हे एकमेव असे शीतपेय आहे ज्याची लोकप्रियता लक्षात घेऊन ते पुन्हा मार्केटमध्ये लॉंच करण्यात आलं. थम्सअपचा हा प्रवास नक्कीच मनोरंजक आहे.
हा प्रवास जाणून घेण्यासाठी आपल्या थोडं मागे जावं लागेल. १९५६ साली विदेशी उत्पादन असणारी ‘पेप्सी’ भारतात आली. भारतातील कृषिप्रधान संस्कृती, लोकांची खाद्य संस्कृती लक्षात घेता पेप्सीला येथे जम बसवता आला नाही आणि पाच-सहा वर्षातच पेप्सीला आपले बस्तान गुंडाळावे लागले.
त्यानंतर १९५० साली ‘कोका कोला’ हे विदेशी शीतपेय भारतीय बाजारपेठेत आले. कोका कोला हे युनायटेड स्टेट्सचे प्रॉडक्ट आहे. १८८६ साली सॉफ्टड्रिंक म्हणून ते सुरु करण्यात आले. १९५० साली भारतात आल्यावरही अगदी थोड्याच कालावधीत कोका कोलाने भारतीय बाजारपेठेत आपला जम बसवला आणि भरपूर लोकप्रियता मिळविली.
त्यानंतर स्वदेशी आंदोलनांदरम्यान विदेशी कंपन्यांवर बहिष्कार टाकण्यात आला. त्यामध्ये कोका कोलाचाही समावेश होता. विदेशी कंपन्यांना भारतात व्यापार करायचा असेल तर भारतीय कंपनीशी भागीदारी करणे गरजेचे होते. मात्र कोका कोलाचे पेंटट असल्याने, कोको कोलाची रेसिपी उघड करणे त्यांना सोयीचे वाटले नाही.
म्हणून त्यांनी ही भागीदारी नाकारली आणि त्यांनी भारतातून आपले बस्तान गुंडाळले. कोका कोला भारतातून गेल्यावर काही लोकल ब्रॅन्डस मार्केटमध्ये होते. उदा – सोडा, कम्पा कोला इ. पण त्यांना कोका कोलासारखी लोकप्रियता मिळाली नव्हती. ही संधी साधून चौहान ब्रदर्सनी थम्सअपची ओळख भारतीय बाजारपेठेला करून दिली. पारले कंपनीचा काही हिस्सा चौहान ब्रदर्सच्या मालकीचा होता. त्याचाच वापर करून त्यांनी थम्स अपचे प्रोडक्शन केले.
अल्पावधीतच थम्सअपने कमालीचे यश मिळवले. ८०-९० च्या काळातील थम्सअप हे सगळ्यात लोकप्रिय शीतपेय होते. Happy Days are here again या लाईनखाली त्यांनी थम्सअपची ओळख भारतीयांना करून दिली. त्यानंतर ९० च्या दशकात पुन्हा विदेशी कंपन्यांना भारतात व्यापार करण्यासाठी परवानगी मिळाली. तेव्हा ‘पेप्सी’ पुन्हा भारतात आली. ९० च्या दशकात पेप्सी आणि थम्सअप यामध्ये चढाओढ दिसून आली. ९३ साली कोका कोलाने पुन्हा भारतात धमाकेदार एन्ट्री घेतली.
भारतातील लोक कोका कोलाची आतुरतेने वाट पाहत असतील हा भ्रमाचा भोपळा फुटला. थम्सअपने पूर्ण भारतीय बाजारपेठ काबीज केली होती. कोका कोलाने आपली लोकप्रियता वाढावी यासाठी त्याकाळचे प्रसिद्ध कलाकार घेऊन जाहिरात करण्यास सुरुवात केली. ‘थंडा मतलब कोका कोला’ अशा टॅगलाईन्स प्रसिद्ध झाल्या. मात्र थम्सअपएवढी लोकप्रियता यावेळी त्यांना प्राप्त करता आली नाही.
कोका कोलाला भारतीय मार्केटमध्ये टिकून राहण्यासाठी काहीतरी करणे गरजेचे होते. त्यांच्यासमोर काही पर्याय होते. हळूहळू व्यवसायाचा भार वाढवत न्यायचा म्हटले तरी त्यासाठी बराच कालावधी जाणार होता. दुसरा, अशा कंपनी विकत घ्यायच्या ज्या आधीपासून सगळ्या सुविधा उपलब्ध करून देत आहेत. तिसरा पर्याय – शीतपेयांच्या बॉटल्स कंपन्यांसमोर भली मोठी रक्कम ठेवून त्या आपल्याकडे करायच्या. यातील तिसरा पर्याय त्यांना सोयीचा वाटला.
त्यांनी हळूहळू मार्केटमधील बॉटल्स फ्रांचायझी विकत घेण्यास सुरुवात केली. त्यावेळी ६२ बॉटल्स कंपन्या मार्केटमध्ये होत्या. यातील चार या पारलेच्या मालकीच्या होत्या. त्यातल्या काही फ्रांचायझी या रमेश चौहान यांच्या एकशाही नेतृत्वावर खुश नव्हत्या. कोका कोलासाठी ही उत्कृष्ट संधी होती. त्यांनी मोठी रक्कम देऊ करून या फ्रांचायझी विकत घेतल्या. हा रमेश चौहान यांच्यासाठी चिंतेचा विषय होता. दर आठवड्याला एक कंपनी कोका कोलाकडे जात होती. जर हेच चालत राहिलं तर थम्सअपची ओळख पुसली जाईल ही भीती त्यांना वाटत होती.
याच भीतीपोटी, नाईलाजाने १९९३ साली रमेश चौहान यांनी थम्सस्प. लिम्का, गोल्डस्पॉट विकण्याचा निर्णय घेतला. हा निर्णय नक्कीच त्यांच्यासाठी सहजसोपा नव्हता. कोका कोलाने थम्सअपचे हक्क विकत घेतले तेव्हा थम्सअपचे शेअर मार्केट ८५ टक्के होते.
थम्सअपचे मालकी हक्क विकत घेतल्यानंतर कोका कोलाने थम्सअपची जाहिरात आणि विक्री बंद केली. अशाने ग्राहक कोका कोलाकडे आकर्षित होईल असे त्यांचे मत होते. पण असे न होता याचा उलट परिणाम असा झाला की ग्राहक ‘पेप्सी’कडे वळले. पेप्सीचा खप वाढला आणि भारतीय ग्राहक थम्सअपला ‘मिस’ करू लागले.
त्यावेळी कोका कोलाने पेप्सीला टक्कर देण्यासाठी थम्सअप पुन्हा लॉंच करण्याचा निर्णय घेतला. अजून एक कारण असेही होते की कोका कोला कंपनीकडे भारतीय सॉफ्टड्रिंक मार्केटमध्ये ६०.५ टक्के शेअर होते. त्यातील २८.७ टक्के वाटा हा एकट्या थम्सअपचा होता. भारतीय बाजारपेठेतील थम्सअपचे हे महत्त्व लक्षात घेता कोका कोलाला थम्सअप पुन्हा लॉंच करावे लागले आणि भारतीय बाजारपेठेत थम्सअपची पुन्हा एन्ट्री झाली. आजही भारतात थम्सअप हे अग्रगण्य आहे.
काही वर्षापूर्वी ‘बिजनेस लाईन’च्या मुलाखतीमध्ये थम्सअपचे माजी मालक रमेश चौहान यांनी, “थम्सअपचे शेअर विकले याचा अजिबात खेद नाही.” असे उद्गार काढले. विदेशी आणि स्वदेशी शीतपेयांच्या चढाओढीच्या स्पर्धेपासून मी खूप लांब आलो आहे. आता मला काचेच्या बाटल्या, साखरेचे दर, सायट्रिक ॲसिड, कार्बनडायऑक्साईड आणि रंग या साऱ्यातून जे जादुई पेय ‘थम्सअप’ तयार होते त्याची काळजी वाटत नाही.
मला आनंद आहे की ही डोकेदुखी दुसऱ्याकडे गेली आहे. असे उद्गार त्यांनी काढले. या मुलाखतीमध्ये त्यांनी असेही नमूद केले की, थम्सअप अजूनही पहिल्या क्रमांकावर आहे ही बाब खूप आनंददायक आहे आणि आजही इतर कुठलेही पेय त्याच्या सावलीत उभे राहू शकले नाहीये. ही देखील अभिमानाची बाब आहे.
थम्सअपच्या बाबतीत सांगायचे झाले तर थम्सअप आपले दोन्हीही टॅगलाईन साध्य करून दाखवतो. एवढ्या स्पर्धेतून आणि चढाओढीतून Taste The Thunder म्हणत दिमाखाने थम्सअप आजही आपली जागा भारतीय बाजारपेठेत आणि भारतीयांच्या मनात करून आहे. शेवटी सगळ्यावर मात करत, नव्याने पदार्पण करून थम्सअपने आपली पहिलीवहिली टॅगलाईन सार्थ करून दाखवली. Happy Days are here again.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.
