आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब
नव्वदीच्या दशकात शहरी भागात जन्मलेले असाल तर तुम्ही ‘कॉल ऑफ ड्युटी गेम सिरीज’मधली निदान एक तरी गेम नक्कीच खेळली असेल. ‘ॲक्टिव्हिजन’ निर्मित कॉल ऑफ ड्युटी गेम सीरिजच्या पहिल्या काही गेम्समध्ये ‘थॉम्पसन’ किंवा ‘टॉमी गन’ अतिशय प्रभावी आणि गेमर्समध्ये प्रसिद्ध गन होती.
ही गेम सिरीज कोणत्याही काल्पनिक घटनेवर अवलंबून नसल्याने त्यातील बहुतेक गन्ससुद्धा काल्पनिक नव्हत्या. त्यामुळे गेमर्सबरोबरच थॉम्पसन ही सबमशीनग*न लष्कर आणि अनेक गुंडांचीही आवडती ग*न होती. तसेच ऑर्गनाईझ्ड क्राईम आणि गॅंगवॉर संपवण्यासाठी काम करणाऱ्या पोलीस अधिकाऱ्यांचीही थॉम्पसन आवडती सबमशीनग*न होती. अशा थॉम्पसनच्या प्रगतिशील प्रवासाबद्दल थोडक्यात जाणून घेण्याचा प्रयत्न या लेखातून करणार आहोत..
थॉम्पसन
पहिल्या महायु*द्धाच्या भयंकर प्रसंगांना सामोरे जाण्यासाठी डिझाइन केलेली ‘थॉम्पसन सबमशीनग*न’ आपल्या ५०-राउंड ‘ड्रम मॅगझिन’सह साक्षात मृत्यूचाच अवतार होता. हिं*साचार आणि शौर्यावर आधारित चित्रपटांमध्ये या एसएमजीचे प्रामुख्याने चित्रण करण्यात आलेले असले तरी दुसऱ्या महायु*द्धात या एसएमजीने बजावलेली महत्वाची भूमिका काहीच जणांना माहित आहे. थॉम्पसन सबमशीनग*न तयार करणाऱ्या ‘जनरल जॉन टालियाफेरो थॉम्पसन’ने जिवंत गुरे आणि मानवी मृतदेहांवर चाचण्या करून या शस्त्रासाठी ‘.४५ एसीपी’ काडतूस निवडले.
जनरल थॉम्पसनने सैन्यात असताना ‘स्प्रिंगफील्ड एम-१९०३’ रायफलवर काम केले होते. पुढे ‘रेमिंग्टन आर्म्स कंपनी’त ‘चीफ डिझाईन इंजिनिअर’ म्हणून काम करण्यासाठी १९१४ साली त्याने सैन्यातून निवृत्ती घेतली. पहिल्या महायु*द्धात जेव्हा जर्मनीने पाश्चात्य आघाडीवर आक्र*मण सुरु केले तेव्हा अमेरिकेला ‘सहजपणे एका ठिकाणाहून दुसरीकडे नेता येईल अशा शस्त्राच्या नवीन स्वरूपा’ची गरज आहे हे जनरल थॉम्पसनला माहित होते.
दोन वर्षांतच थॉम्पसनच्या कंपनीकडे अशा प्रकारचे ‘प्रोटोटाइप’ तयार होते. ‘ऑटो-ऑर्डनन्स कॉर्पोरेशन’ने सहजपणे हालचाल करता येईल असे (पोर्टेबल) आणि हलके प्राणघातक शस्त्र अतिशय उत्तमप्रकारे तयार केले. जनरल थॉम्पसनच्या कल्पनेपेक्षाही अधिक उत्तम ग*न तयार करण्यात ‘ऑटो-ऑर्डनन्स कॉर्पोरेशन’ यशस्वी झाले होते. ही ग*न प्रत्येक मिनिटाला ५० ते १०० राउंड्स कोणत्याही अडचणीविना ‘ऑटोमॅटिक’ फायर करून शत्रूंच्या सैन्याची एक सैनिकांची तुकडीच गारद करू शकत होती, शिवाय पोटावर रेंगाळणाऱ्या कोणत्याही सैनिकाला हे शस्त्र आपल्याबरोबर आरामात नेता येईल इतके ते हलके होते..
या ‘डेथ मशिन’मागील मूळ संकल्पना
थॉम्पसनने ‘ब्लिश प्रिन्सिपल’नुसार आपली सबमशीन ग*न तयार केली होती. खरं तर सबमशीनग*नची ही संकल्पना त्याने कमांडर ‘जॉन ब्लिश’कडून घेतली होती. कमांडर जॉन ब्लिश अमेरिकन नौदलातील माजी अमेरिकन अधिकारी होता. लहान शस्त्रांसाठी ‘ब्रीच ब्लॉक’ डिझाइन करण्यासाठी त्याने ‘ब्लिश प्रिन्सिपल’चा वापर केला. ऑटोमॅटिक रायफल्समधील ‘ब्रीच ब्लॉक’ शॉक ॲब्सॉर्बर म्हणून आणि बोल्टची गती कमी करण्याचे काम करते.
ब्लिश प्रिन्सिपलनुसार, फायरिंगमुळे रायफ*लमध्ये मोठ्या प्रमाणात दबाव तयार होतो. हा दबाव झेलण्यासाठी एकाच धातूचे दोन तुकडे वापरण्याऐवजी दोन वेगवेगळ्या धातूंचे तुकडे वापरल्यास दबाव झेलण्याची क्षमता वाढते. याच प्रिन्सिपलचा वापर करून ‘ब्रीच ब्लॉक’ तयार करण्यात येते. म्हणूनच थॉम्पसनने या सबमशीन गनच्या स्टीलच्या बोल्टमध्ये कांस्य धातूचा ‘एच’ आकाराचा ब्लॉक बसवला होता.
पण एकच समस्या होती, ती म्हणजे ब्लिश प्रिन्सिपल कधी अस्तित्वातच नव्हते, त्यामुळे त्याच्या सत्यासत्यतेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित होण्याची शक्यता होती. त्याच्याच कंपनीतील इंजिनिअर एकहॉफने थॉम्पसनला ही बातमी दिली. पण तेव्हा तो खचला नाही. थॉम्पसन म्हणाला, “खूप छान! आपण सध्या रायफल बाजूला ठेवू आणि त्याऐवजी एक छोटी मशीनगन तयार करू. माणूस एकाच हाताने पकडू शकतो अशी मशीनगन!” थॉम्पसन आपल्या खुर्चीवरून उठला आणि त्याने पूर्ण खोलीमध्ये गोळीबार केला. भविष्यातील एखाद्या चित्रपटाच्या गुंडाप्रमाणे त्याने अगदी कमरेपासून गोळ्या झाडल्या!!
थॉम्पसनचे मेकॅनिजम यशस्वीपणे काम करण्याचे एकमेव कारण म्हणजे नवीन लॉकने बंदुकीच्या बोल्टचे वजन कमी केले होते. पण दुसरे महायु*द्ध सुरू होईपर्यंत, ब्रिटीश सैन्याने यु*द्ध सुरु करण्यापूर्वी हे नवे अवजड लॉक काढून टाकण्यास सुरुवात केली होती. १९४२ साली ‘थॉम्पसन एम-१’च्या निर्मिती दरम्यान या लॉकची परंपरा जवळजवळ संपलीच.
एकदा फायर झाल्यानंतर पुन्हा बुलेट लोड करण्यासाठी त्याने नवी संकल्पना वापरली. बुलेट फायर झाल्यानंतर ज्वलनशील प्रोपेलेंटमुळे गॅस तयार होतो. याच गॅसच्या ऊर्जेचा वापर करून थॉम्पसन सबमशीन गनमध्ये बुलेट रीलोड होत असे. त्यामुळे या सबमशीन ग*नने ब्लोबॅक सबमशीन ग*नसारखे प्रभावीपणे काम केले. थॉम्पसनचे मेकॅनिजम ब्रिटिश ‘स्टेन ग*न’ आणि सोव्हिएत पीपीएसएच-४१ सबमशीन गन सारख्या समकालीन शस्त्रास्त्रांप्रमाणेच होते.
‘शिकागो टाईपरायटर’चा जन्म
थॉम्पसनच्या प्रोटोटाईप्सना त्यांच्या माऱ्यानंतर होणाऱ्या भयानक वि*ध्वंसावर आधारितच नावे दिली गेली होती. पेर्सेड्युअर अर्थात ‘मन वळवणारा’ आणि ‘ॲनीहेलिएटर’ अर्थात नष्ट करणारा! सुरुवातीच्या मॉडेल्समध्ये एका मिनिटाला १५०० गोळ्या मारण्याची क्षमता होती. या क्षमतेमुळे थॉम्पसन ‘अनियंत्रित’ शस्त्र बनले. एका वेळी या शस्त्राला ‘पेयेन मशीन गन’ असे नाव देण्याचे ठरले. पण जनरल थॉम्पसनची लष्करी कारकीर्द या शस्त्राला नाव देण्यासारखीच होती. १९१९ साली गनला तिचा सुप्रसिद्ध क्लासिक लूक प्राप्त झाला. दोन वर्षांनन्तर ही ग*न यु*द्धासाठी तयार झाली.
दुर्दैवाने, १९१८ साली पहिले महायु*द्ध संपले. पण पहिल्या महायु*द्धातील ही ग*न मात्र कधीही जुनी झाली नाही. महायु*द्ध संपल्यानंतर लष्करावर लक्ष केंद्रित करण्याऐवजी थॉम्पसनच्या कंपनीने सिव्हिलियन बाजारपेठेवर लक्ष केंद्रित केले. ही सबमशीन गन आता सिव्हिलियन बाजारपेठेत आली. आश्चर्यकारकपणे ही गन सर्वप्रथम “अँटी-बँडिट ग*न” म्हणून विकली गेली होती. थॉम्पसन ग*न प्रसिद्धीसाठी कंपनीच्या कर्मचाऱ्यांनी युरोपचा दौरा केला. एका लहानशा शस्त्रात भरपूर मोठ्या प्रमाणात वि*ध्वंसाची शक्ती आहे असे म्हणत थॉम्पसनच्या कर्मचाऱ्यांनी आपल्या ‘ब्रॅण्डची’ जाहिरात केली.
ब्रिटिशांना ही गन भरपूर आवडली होती. पण महायु*द्ध संपल्यामुळे त्यांना या ग*नचा काही उपयोग होणार नव्हता. थॉम्पसनने फ्रेंचांसमोर एक सुधारित मॉडेल सादर केले, फ्रेंचांनी कोणताही विचार न करता हे मॉडेल अस्वीकार केले. संपूर्ण युरोपमध्ये कोणताही देश किंवा अधिकृत लष्कर हे शस्त्र घेण्यासाठी तयार नव्हते. पण १९२० आणि १९३० दरम्यान या गनला वेगळ्या प्रकारचे ग्राहक मिळाले, ते म्हणजे माफिया आणि अमेरिकेतील गुंड!
या सबमशीन गनचा सर्वोत्तम फायरिंग रेट आणि मोठे मॅगझीन यांमुळे कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या अधिकाऱ्यांना आणि व्यवसायिकांना देखील ही गन आवडू लागली. १९२९ साली ‘अल कॅपोन’च्या कुप्रसिद्ध ‘सेंट व्हॅलेंटाईन डे’ हत्याकांडात मोरन गँगच्या सात सदस्यांनी एका सेकंदाला ७० गोळ्या मारल्या. थॉम्पसन लवकरच गुंडांमध्ये प्रसिद्ध झाली आणि पॉप संस्कृतीच्या स्थानिक भाषेत “टॉमी गन” म्हणून प्रसिद्ध झाली. यालाच ‘शिकागो टाइपरायटर’ असेही नाव मिळाले. कारण गनने गोळीबार केल्याचा आवाज हा टाइपरायटरच्या आवाजासारखा होता.
थॉम्पसनचा उतरता आलेख
१९२० नंतर दारूची तस्करी सर्रासपणे चालू होती, यामुळे थॉम्पसन केवळ गुंडांसाठी आणि माफियांसाठीच नाही तर त्यांना अटकाव करण्यासाठी नियुक्त केलेल्या विशेष सुरक्षा अधिकाऱ्यांसाठी देखील आवश्यक बनली होती. दोन्ही बाजूंना असे प्राणघातक शस्त्र असल्याने माफियांना पकडण्यात वेळ लागला. मग प्रतिष्ठित लष्कर अधिकारी आणि राजकारण्यांमध्ये थॉम्पसनची छी-थू झाली.
परंतु, यादरम्यान सरकारी ‘मोशन पिक्चर प्रॉडक्शन कोड’ने चित्रपट निर्मात्यांना पोलीस आणि कायद्याचे समर्थन करणार्यांच्या दृष्टीकोनातून चित्रपट तयार करण्यास भाग पाडले आणि थॉम्पसनने याच संधीचे सोने केले, त्यांनी चित्रपटांमध्ये ही ग*न पोलीस आणि अन्य सुरक्षा अधिकाऱ्यांच्या हातात दाखवली. त्यामुळे मोठ्या पडद्यावर तरी माफियांच्या हातातून ही ग*न हिसकावून घेतली गेली.
चित्रपटांच्या माध्यमातून थॉम्पसनची बदनामी कमी झाली असली तरी अजून थॉम्पसनच्या व्यवसायासमोरील खरे आव्हान संपुष्टात आले नव्हते. १९३४च्या ‘फायरआर्म्स ॲक्ट’नुसार नागरिकांसाठी स्वयंचलित शस्त्रे वापरण्यावर बंदी आणली गेली. त्यामुळे यु*द्ध आणि लष्करविषयी विक्री सोडल्यास अन्यवेळी थॉम्पसनचा व्यवसाय ठप्प होऊ लागला. या व्यावसायिक अपयशांमुळे १९२९ पर्यंत थॉम्पसन कंपनीवर सुमारे २० लाख डॉलर्सचे कर्ज होते. त्यानंतर दहा वर्षांनी दुसरे महायु*द्ध सुरु झाले आणि थॉम्पसन कंपनीचे नशीबच बदलले!
दुसऱ्या महायु*द्धाची सुरुवात आणि थॉम्पसनवरील सकारात्मक परिणाम:
१९३९ साली, अमेरिकेने जनरल थॉम्पसनच्या उत्कृष्ट कामासाठी प्रचंड ऑर्डर्स पाठवल्या. १९२२ पासून गोदामात पडून राहिलेल्या थॉम्पसन्ससाठी फ्रेंचांनीही मोठ्या ऑर्डर्स दिल्या. फ्रान्सच्या पतनानंतर १९४२ साली ब्रिटनला सुमारे १ लाख थॉम्पसन ग*न्स पुरवण्यात आल्या. ब्रिटिश लष्करातील सर्वश्रेष्ठ कमांडो युनिट्सने लवकरच लढाईतील थॉम्पसन्सच्या कार्यक्षमतेचे कौतुक करण्यास सुरुवात केली. १९४२ पर्यंत ५ लाख थॉम्पसन गन्सची निर्मिती करण्यात आली. या गन्स यु*द्धादरम्यान, ऑर्डर्सप्रमाणे युरोपपासून उत्तर आफ्रिकेपर्यंत पाठवण्यात आल्या.
सर्वोत्तम शस्त्र तयार करूनही थॉम्पसनच्या कंपनीला २० वर्षे प्रचंड तोटा सहन करावा लागत होता. पण त्यांनी धीर सोडला नाही. कर्जबाजारी होऊनही त्यांनी आपली कंपनी कशीबशी सुरुच ठेवली. त्यामुळे बिजनेस सुरु करणाऱ्या अथवा बिजनेस सुरु करू इच्छिणाऱ्या नवयुवकांसाठी ‘थॉम्पसन सबमशीनग*न’ची ही कंपनी उत्तम केस स्टडी ठरू शकते. तुमचे उत्पादन काळाच्या पुढचे असेल आणि टार्गेटेड कस्टमर्ससाठी उपयुक्त असेल तर आज न उद्या तुमचा व्यवसाय सकारात्मकरित्या वाढतोच हेच आपल्याला या कथेतून समजते!!
मुख्यतः जगामध्ये सुव्यवस्था प्रस्थापित करण्यासाठी तयार केलेल्या शस्त्रास्त्रे तयार करणाऱ्या जनरल थॉम्पसनचे उद्दिष्ट अखेरीस साध्य झाले.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.