आमचे सर्व लेख आणि व्हिडीओ मिळवण्यासाठी फॉलो करा : फेसबुक | युट्युब
दु:ख पराभवाचं नसतं, पण दु:ख होतं, ते वाट्याला आलेल्या परिस्थितीचं. प्रॉब्लेम कोणाला नसतात ? ते सगळ्यांनाच असतात. प्रत्येक प्रॉब्लेमचं उत्तर असतंच, असं म्हणतात. फक्त ते सोडवायला कधी वेळ हवा असतो, कधी पैसे, तर कधी माणूस. महाभारतात कर्णाचं जीवन जसं संघर्षपूर्ण होतं, तसं ते दैदिप्यमानही होतं.
एकोणिसाव्या शतकाचा अखेर तसा अनेक महत्वाच्या घडामोडींनी होत होता. युरोपमध्ये ज्यू लोकांविरुद्ध पेटलेल्या वातावरणातून अनेकांनी युरोपातून पळ काढला होता.
1895 साली असाच एक छोटा मुलगा राशियातून अमेरिकेच्या न्यूयॉर्कच्या बंदरात आला. पुढं अमेरिकन मातीत जगण्यासाठी शब्दश: रंग, कपडे, लॉन्ड्री पर्यंत सगळे उद्योग करत राहिला. मेलविल फाईनमन. आपल्या अपूर्ण स्वप्नं आणि वेगवेगळ्या आवडी आपल्या मुलामध्ये बघत पुढं जाऊन जग अनेक कारणांनी गाजवणाऱ्या मुलाला जन्म दिला.
रिचर्ड फाईनमन.
एक ना धड भाराभर चिंध्या म्हणल्यासारखं, विज्ञानापासून संगीतापर्यंत, आणि खगोलशास्त्रापासून गणित, चित्रकलेपर्यंत असणारी सगळ्या विषयांची गोडी नकळत रिचर्डमधली संशोधक वृत्ती वाढवत गेली. एकीकडं शाळेत गणिताच्या स्पर्धेमध्ये भाग घेऊन नंबर मिळवणे, दंगा-मस्करी करणे चालू असताना दुसरीकडं खिशात स्क्रू-ड्रायव्हर घेऊन रेडिओ दुरुस्त करणाऱ्या छोट्या ‘मॅड जिनिअस’ची कथा नोबेल मिळल्यावर सगळ्यांनीच ऐकली.
पण शेवटी माणसाला जगायला पैसा लागतोच. कुटुंबाची आर्थिक चणचण रिचर्डला एका हॉटेलमध्ये वेटरचं काम करण्यापर्यंत घेऊन आली. हॉटेलमध्ये काउंटरवर कोणाचं तरी विसरलेलं पुस्तक वाचून परत रिचर्डमधल्या संशोधकाला संजीवनी मिळाली.
सगळ्या विद्येत पारंगत असूनही ज्याप्रमाणं कर्णाला द्रोणाचार्यांनी केवळ क्षत्रिय नसल्यामुळं प्रवेश नाकारला होता, तसाच चांगले मार्क असूनही केवळ ज्यू असल्यानं खूप विद्यापीठांनी त्याला प्रवेश नाकारला. पण एकहाती युद्ध फिरवण्याची क्षमता असणारा कर्ण जसा महारथी झाला, तसं अथक प्रयत्नांनी रिचर्डने अमेरिकेतल्या MIT या नामवंत विद्यापीठात प्रवेश मिळवला.
गणितात मात्र रिचर्ड अतिशय वेगवान होता. पुटनॅम नावाची गणिताची अत्यंत अवघड परीक्षा, जिथं बुद्धीमान मुलं निम्मे प्रश्न पण सोडवू शकत नसायचे, त्याचा पेपर वेळेच्या आधी सोडवून रिचर्डने मिळणारी हार्वर्डची स्कॉलरशिप नाकारली होती आणि यथावकाश गणित, फिजिक्स, पुढं क्वांटम फिजिक्स, अणुविज्ञान, क्वांटम एलेक्ट्रोडायनॅमिक्स यांच्यातील जन्मतः असणाऱ्या आवडीनं तो अर्थातच संशोधनाकडं वळला.
एकीकडं संशोधनात झपाटलेला असताना, व्यक्तिगत आयुष्यात मात्र एकामागून एक धक्के मिळतच होते. शाळेतली मैत्रीण, अर्लिन, जिला रिचर्डनं आयुष्याची साथीदार म्हणून निवडलं होतं, तिला टीबी डिटेक्ट झाला होता. पण प्रेम ही अशी विलक्षण गोष्ट असते, की रिचर्ड ला अर्लिनच्या आजाराबद्दल माहिती झाल्यावरही तिच्याकडून रिचर्डनं लग्नाचं वचन घेतलं, आणि आणि दोन अनोळखी लोकांच्या साक्षीनं लग्न करून आपल्या नव्या घरी, म्हणजेच न्यू जर्सी मधल्या एका हॉस्पिटलमध्ये दुर्दैवी गृहप्रवेश केला.
काळ एखाद्या माणसाची परीक्षा घ्यायची ठवल्यावर वाट्टेल त्या मार्गानी घेतोच. एकीकडं अर्लिनचं आजारपण, तिचं उरलेलं अत्यल्प आयुष्य, तिचा सहवास आणि सुश्रुशा करण्याचं रिचर्डनं ठरवलं असतानाच, दुसऱ्या महायुद्धाची चाहूल लागली. आक्रमक हिटलरच्या आधी अणुबॉम्ब बनवणं ही जगाची प्राथमिकता झाली. रिचर्डला देशासाठी नाईलाजानं अणुबॉम्ब बनवण्याच्या, ‘मॅनहॅटन प्रोजेक्ट’ वर कामाला लागावं लागलं.
‘मॅनहॅटन प्रोजेक्ट’ आणि आणि अर्लिनचं आजारपण असं दुहेरी युद्ध रिचर्डनं नेटानं लढत होता. शेवटी 1945 मध्ये अर्लिननं रिचर्डचा निरोप घेतला, आणि त्यांची कहाणी अधुरीच राहिली.
सुरुवातीला ‘मॅनहॅटन’ बद्दल कोणालाच पूर्ण माहिती दिली नव्हती. आपण काय करतो आहोत, हेच कोणाला माहीत नव्हतं. शेवटी मात्र सगळं उघड झालं. शेवटच्या टप्प्यात ‘ग्राउंड झिरो’ वर अणुबॉम्बची चाचणी घेण्याचं ठरवलं. जुलै 1945 मध्ये झालेली चाचणी रिचर्डनं धाडसानं उघड्या डोळ्यांनी, गॉगल न घालता बघितली.
एवढी वर्ष सतत सुट्टी न घेता झपाटून काम केल्यावर मॅनहॅटन प्रोजेक्ट संपला आणि त्यातल्या बहुतांश संशोधकांना नैराश्य आलं. त्यात अमेरिकेनं तेच अणुबॉम्ब वापरून हिरोशिमा आणि नागासाकी बेचिराख केल्यावर हे नैराश्य दुणावलं. त्यातून बाहेर येण्यासाठी रिचर्ड ला खूप वेळ लागला आणि आयुष्याची संध्याकाळ विद्यापीठात मुलांना शिकवून करण्याची ठरवलं. तरुण मुलांसोबत संशोधन आणि अध्यापनानं आयुष्याला थोडं स्थैर्य दिलं. अनेक संशोधनांना त्यानं मूर्त रूप दिलं. नोबेल मिळालं.
तसं रिचर्ड फाईनमनच्या आयुष्यात स्थिरपणा आलाच नाही. कधी भरकटला. स्वतःमध्ये एक खोडकर मूल घेऊन वादळी आयुष्य जगला. आयुष्यात प्रचंड चढ-उतार बघितले. अर्लिनला मृत्यूनंतर लिहिलेलं आणि नवा पत्ता माहिती नसल्यानं न पाठवलेलं पत्र वाचत दिवस काढले. नोबेल मिळालं, पण अर्लिनच्या प्रेमाला आयुष्यभर मुकला, आणि शेवटी कॅन्सरनी गाठलं.
‘मॅड जिनिअस’ होताच तो!
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक, युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.