आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब
आपण नेहमीच ऐकतो जगभरात अनेक जागतिक वारसा स्थळं आहेत. आपल्या भारतातही अनेक जागतिक वारसा स्थळं आहेत. ताजमहाल, अजिंठा लेणी, एलिफंटा लेणी, हंपी ही त्याचीच काही उदाहरणं.
पण २०१५ साली जेव्हा जपानने त्यांच्या ‘हाशिमा’ नावाच्या बेटाला युनेस्कोने (UNESCO) जागतिक वारसा स्थळ म्हणून घोषित करावं अशी मागणी केली तेव्हा अनेकांच्या भुवया उंचावल्या. दक्षिण कोरियाने याला कडाडून विरोध केला. या विरोधामागे कारणही तसंच होतं. जपानच्या या निर्णयाला दक्षिण कोरियाने का विरोध केला, नेमकं काय आहे हे प्रकरण, जाणून घेऊया या लेखातून..
हाशिमा हे जपानमधलं एक बेट. जपानच्या नागासाकी प्रांतात साधारण पाचशे पाच लहान मोठी बेटं आहेत. ही सगळीच बेटं अगदी निर्मनुष्य आहेत, याच बेटांमधलं हाशिमा हे एक बेट. हे बेट नागासाकी शहरापासून १५ किलोमीटर अंतरावर आहे. हाशिमा बेटाला ‘गुंकानजिमा’ या नावानेही ओळखलं जातं, गुंकानजिमा म्हणजे लढाऊ जहाज! विमानातून या बेटाकडे पाहिल्यास हे बेट एखाद्या ‘बॅटलशिप’सारखं दिसतं आणि म्हणूनच त्याला गुंकानजिमा नाव पडल्याचं म्हटलं जातं.
जपानमध्ये जे झपाट्याने औद्योगिकीकरण झालं त्याचं प्रतीक म्हणून हाशिमा बेटाकडे बघितलं जातं. १८८७ ते १९७४ या कालावधीत या बेटावर मानवी वसाहत होती. त्याकाळी हे बेट मित्सुबिशी कंपनीच्या मालकीचं होतं. या बेटावर पाण्याच्या खाली असलेल्या खाणींमधून कोळसा काढण्याचं काम सुरू असायचं. बेटावर खाण कामगारांना राहण्यासाठी घरंही देण्यात आली होती, कामगारांना राहण्यासाठी १९१६ साली पहिली पक्की इमारत बांधली गेली. पुढे १९५८ मध्ये या बेटावर साधारण पाच हजारांच्या आसपास माणसं राहत होती.
या खाण कामगारांचं आयुष्य साधंसुधं नव्हतं, अत्यंत हलाखीच्या परिस्थितीत त्यांना राहावं लागत होतं. या कोळशाच्या खाणीत काम करण्यासाठी शेकडो कोरियन लोकांना जबरदस्तीने या बेटावर आणलं गेलं. समुद्राच्या खाली असलेल्या कोळशाच्या खाणीत काम करणं सोपी गोष्ट नक्कीच नव्हती. जपानच्या औद्योगिकीकरणाचं प्रतीक असलेल्या हाशिमा बेटाला एक वाईट इतिहास आहे. साल १९४० ते १९४५ दरम्यान पाचशे ते आठशे कोरियन माणसांना जबरदस्तीनं हाशिमा बेटावर आणण्यात आलं.
या कोळशाच्या खाणीत काम केलेल्या काही माणसांपैकीच एक म्हणजे ‘किम हुंग स्योब’. हाशिमा बेटाकडे झालेला त्यांचा प्रवास आपण त्यांच्याच शब्दांत वाचूया!
९७ वर्षीय किम हुंग स्योब म्हणतात “१७ नोव्हेंबर १९४३ साली मला जबरदस्तीने जपानमध्ये नेण्यात आलं. हा दिवस मी कधीच विसरणार नाही. या विषयावर मला बोलायचीही इच्छा होत नाहीये, आम्ही किती त्रास सहन केला हे मी शब्दात मांडू शकत नाही. तिथे सगळ्यात मोठा प्रश्न खाण्याचा होता. तिथे जेवण्याच्या नावावर फक्त सुकलेली रताळी आणि काही धान्य दिलं जायचं. कोरियन कामगारांना ना धड चांगलं अन्न दिलं जायचं ना चांगला पगार! या कामगारांना १२ तासांहून अधिक काळ कोळशाच्या खाणीत घालवावा लागत असे. कोळशाची खाण समुद्राखाली एक हजार मीटर्स खोल असायची.”
‘ली इन उन’ हे ही या खाणीत काम करत असत. ली इन उन म्हणतात “काही कामगारांनी या बेटापासून सुटका मिळवण्यासाठी शर्थीचे प्रयत्न केले. हाशिमा बेटावरून मूळ जमीन नजरेस पडत असे. समुद्रापासून काही अंतरावरच जमीन होती. काही कामगारांनी हा त्रास सहन न होऊन पाण्यात उड्या मारल्या आणि पोहत जाऊन, लाकडी तराफ्यांना पकडून समुद्राचा किनारा गाठण्याचा प्रयत्न केला. पण त्यांचा हा प्रयत्न अयशस्वी झाला आणि यातच त्यांचा मृत्यू झाला.”
या बेटावर राहत असणाऱ्या जपानी रहिवाश्यांसाठी नवीन आणि अनेक सुखसोयी असलेल्या इमारती होत्या. या उलट कोरियन कामगारांना राहण्यासाठी अतिशय छोट्या खोल्या देण्यात आल्या होत्या. पाचशे-आठशे कामगारांना या छोट्या खोल्यांमध्ये डांबण्यात आलं होतं.
१९६० साली सगळीकडे पेट्रोलियमचा वापर सुरू झाला. पेट्रोलियमच्या वापरामुळे कोळशाचा वापर हळूहळू कमी होऊन, शेवटी संपुष्टात आला. कोळशाचा वापरच बंद झाल्यामुळे इथल्या सगळ्या खाणींचं काम बंद पडलं. काम बंद पडल्यामुळे बेटावर राहत असलेली माणसं बेट सोडून इतरत्र राहायला गेली. काहीच वर्षांनी हे बेट पूर्णपणे निर्मनुष्य झालं. या ओसाड बेटावर आता फक्त काही इमारतींचे भग्नावशेष उरले आहेत.
या बेटावर आता या इमारतींसोबतच एक हॉस्पिटल, दोन शाळा, काही दुकानं, एक मंदिर, काही हॉटेल्स उरली आहेत. या सगळ्या इमारती निर्मनुष्य आहेत. जेव्हा जपानने हाशिमा बेटाला जागतिक वारसा स्थळ घोषित करण्याची मागणी युनेस्कोकडे केली तेव्हा कोरियाने या मागणीला विरोध केला. या बेटाला युनेस्कोने जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा दिला तर यात जे कामगार बळी पडले त्यांचा आणि युनेस्कोचाही अपमान करण्यासारखं होईल असं मत कोरियाने व्यक्त केलं.
त्यानंतर २०१५ साली जेव्हा युनेस्कोची सभा घेण्यात आली तेव्हा जपानने सगळ्या जगासमोर पहिल्यांदाच हाशिमा बेटावर कामगारांकडून जबरदस्तीने काम करवून घेतलं गेलंय हे कबूल केलं. इकोमोसने (ICOMOS) सुचवलं की हाशिमा बेटाला जे कोणी पर्यटक भेट देण्यासाठी येतील त्यांना या बेटाचा संपूर्ण आणि खराखुरा इतिहास सांगितला जावा. या साठी जपाननेच पावलं उचलावीत असं सुचवण्यात आलं. सूचनेप्रमाणे जपाननेही ही सगळी माहिती पर्यटकांपर्यंत पोहचवली जाईल हा शब्द दिला.
त्यानंतर या विषयावर जो अहवाल मागवण्यात आला त्यात जपानने चांगली कामगिरी केली नसल्याचं दिसून आलं. जपानमधल्या हाशिमा बेटावर जपानकडून काही सूचनाफलक लावण्यात आले असले तरी या बेटाच्या वाईट इतिहासाबद्दल आणि जबरदस्तीने करवून घेतलेल्या कामाबद्दल कोणीही माहिती देत नसल्याचं लक्षात आलं. या उलट तिथे पूर्वी वास्तव्यास असणाऱ्या जपानी रहिवाश्यांची मुलाखत घेतली जात होती, यात जपानी रहिवाशी ‘कोरियन माणसं सांगत आहेत तसा क्रू*र इतिहास हाशिमा बेटाला नाही’ असं सांगत असल्याचं दिसून आलं.
या प्रकरणानंतर कोरियाने युनेस्कोच्या वार्षिक सभेत पुन्हा हा मुद्दा उपस्थित केला. जपानने दिलेला शब्द हा फक्त कोरियापुरता मर्यादित नसून, जपान संपूर्ण जगाला बांधील आहे असं कोरियाने म्हटलं. २००९ सालापासून हाशिमा बेट पर्यटकांसाठी खुलं करण्यात आलं आहे. या बेटावर फिरण्यासाठी सॊबत टुरिस्ट गाईड असणं अनिवार्य आहे. आता उजाड असलेल्या या बेटाला अमानुषतेचा क्रू*र इतिहास आहे, म्हणूनच या बेटाला “नरकाचं बेट” म्हणूनही ओळखलं जातं.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी आणि व्हिडीओ पाहण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक , युट्युब | Copyright © ThePostman.co.in | All Rights Reserved.